Kukułka4

VIII. Podstawy zjawisk i procesów międzynarodowych

Wartościowanie stosunków międzynarodowych polega na ocenie przejawiających się w nich aspiracji, interesów, celów i interakcji oraz określonych stanów rzeczy czy cech ładu międzynarodowego. Treść sądów oceniających poszczególne fragmenty rzeczywistości międzynarodowej (także wyobrażanej, pożądanej czy postulowanej) określa zakres wartości, ich charakter i leli systemy. Poprzez takie sądy możemy poznawać motywacje różnych działań i interakcji międzynarodowych.

W nauce o stosunkach między narodowych w sądach oceniających najczęściej pojawiają się takie wartości, jaki wolność, niezależność, suwerenność, równość, bezpieczeństwo, tożsamość, słuszność, sprawiedliwość, rozwój, rozkwit, szacunek, uznanie, pokój, godność narodowa, patriotyzm itp. Niektóre z nich służą również jako motywacje funkcjonowania wewnętrznych systemów politycznych państw, podkreślając tym samym współzależność wewnętrznych i międzynarodowych celów społecznych.

Wszystkie wartości, które brane są pod uwagę w środowisku międzynarodowym, służą do postulowania i uzasadniania norm regulujących procesy działań i interakcji międzynarodowych. Preferowanie określonych wartości prowadzi do ewolucji' zabezpieczających je norm (od moralnych i politycznych do prawnych), Wymownym potwierdzeniem tej prawidłowości jest proces kodyfikacji zasad pokojowego współżycia państw. Uczestnicy stosunków międzynarodowych gotowi są ponosić różne ofiary na rzecz preferowanych przez nich wartości. W takim kontekście wartości i porządkujące je normy służą do selekcjonowania środków osiągania najbardziej cenionych wartości. Hierarchia systemów wartości zależy od hierarchii potrzeb i celów uczestników stosunków międzynarodowych.

Kierując się swoimi, wartościami, ludzie, narody i państwa wpływają na środowisko międzynarodowe, na jego zmiany. W rezultacie tych zmian doświadczają często nowych braków j potrzeb. Nowe pomysły interpretacji zmieniających się. warunków wypływają na nową interpretację niektórych wartości, oraz związanych z nimi. celów. Jeśli np. w szczególnych okolicznościach międzynarodowych celem głównym staje się przetrwanie, to naczelną wartością przestaje być pozycja lub rozkwit, a na ich miejsce wchodzą wartości bezpieczeństwa i zdolności oporu (obrony).

Wartości ukierunkowane na potrzeby, cele i środki interakcji międzynarodowych kojarzone są z pożądanymi zdarzeniami, sytuacjami, relacjami 1 procedurami. Charakteryzują się. zróżnicowaniem pod wpływem różnych kultur, sił i dążeń do stabilizowania lub destabilizacji określonego lado międzynarodowego. Z tych względów bezpieczeństwo uznane zostało powszechnie za centralną wartość narodów, państw i rządów w środowisko międzynarodowym. Za nimi sytuują, się dwie następne wartości: niezależność 1 suwerenność. Łącznie traktuje się je jako wartości podstawowe (naczelne). Ich pochodnymi są wartości uzupełniające (niższego rzędu), obejmujące pewność, szacunek, rozwój, pomyślność i inne. Rzecz jasna, iż wartości najwyższe stanowią zarazem główne cele suwerennych uczestników stosunków międzynarodowych, którzy starają się osiągać je przy pomocy odpowiednich do sytuacji środków oraz przy wykorzystaniu motywacyjnych i instrumentalnych funkcji wartości.

identyfikacja podstawowych wartości odbywa się poprzez dłuższą obserwację trzech aspektów zachowań uczestników' stosunków międzynarodowych. Po pierwsze, idzie o uchwycenie głównych kierunków 1 orientacji ich działań i interakcji dotyczących określonych wartości. Po drugie, idzie o zebranie racji i uzasadnień związanych z tymi działaniami i interakcjami. I po trzecie, idzie o odkrycie parytetów stosowanych w ocenach i postawach wobec własnych oraz obcych działań i interakcji.

identyfikacja podstawowych wartości może także polegać na obserwacji w dłuższym okresie czasu: 1) tendencji do zwiększania środków służących do osiągania poszczególnych wartości; 2) tendencji do zwiększania efektywności środków; 3) przejawów oczekiwań i pragnień osiągnięcia danych wartości.

Trzecia wreszcie metoda identyfikacji wartości polega na obserwacji w dłuższym okresie czasu procesów wyboru, instrumentalizacji t zmian wartości w procesach decyzyjnych środowiska międzynarodowego.

155