Kukułka3

VIII, Podstawy zjawisk i procesów międzynarodowych

Do trzeciego typu potrzeb operacyjnych możemy zaliczyć potrzeby funkcjonalne, sprowadzające się do ciągłego podnoszenia efektywności zaspokajania potrzeb egzystencjonalnych i koegzystencjo-nalnych. Przejawiają się one w dążeniach do ciągłego usprawniania mechanizmów stosunków międzynarodowych oraz wprowadzania do nich innowacji normatywnych i proceduralnych.

Wymienione grapy. potrzeb operacyjnych wyrastają z reguły z przesłanek obiektywnych, choć niekiedy bywają deformowane ze względów subiektywnych i doraźnych (jak to miało miejsce w ramach sporów między globalistami i antygjobalistami w ostatnich latach).

Konfrontacja potrzeb operacyjnych z obiektywnymi możliwościami ich zaspokajania określa interesy uczestników stosunków międzynarodowych, które identyfikują i określają relacje między tymi uczestnikami, jak również między ich systemami.

Warto podkreślić, że jak we wszystkich sytuacjach społecznych, w stosunkach międzynarodowych występują również zgodności i sprzeczności interesów. Zgodność, a zwłaszcza wspólność podstawowych interesów 'wzmacnia zdolność zainteresowanych do zabezpieczenia realizacji wszystkich grup interesów podstawowych oraz zwiększa ich zdolność do osiągania kryjących się za nimi systemów wartości.

Sprzeczności interesów pojawiają się w postaci rzeczywistej lub wyłącznie interpretacyjnej • w przypadkach niemożności łub niechęci zaspokojenia ich całości lub części. Sprzeczności te przybierają postać sporów, rywalizacji, antagonizmów i konfliktów między uczestnikami stosunków międzynarodowych. W ich toku wykorzystywane są odpowiednie zasoby ideologii, tradycji, aspiracji, przesądów, uprzedzeń, mitów i wyobrażeń społecznych, mających na celu wzmacnianie i wygrywanie poszczególnych interesów'. Oczywiście, że skala różnych przejawów sprzeczności interesów rośnie w miarę ich zbliżania się do grupy interesów żywotnych (egzystencjalnych), Spory i konflikty są tym mniejsze, im bardziej dotyczą interesów wtórnych lub wyłącznie interpretacyjnych.

Rozwiązywanie sprzeczności interesów, załatwianie wynikłych na ich tle sporów międzynarodowych i likwidowanie powstałych konfliktów należy do najbardziej istotnych działań regulacyjnych uczestników stosunków międzynarodowych i ich zbiorowości, Na podstawie dotychczasowego rozwoju stosunków międzynarodowych można się pokusić o sformułowanie prawidłowości, wedle której w procesie tych działań rośnie skuteczność środków dyplomatycznych, zarówno bilateralnych jak wielostronnych, maleje natomiast skuteczność instrumentów siły i wojny. Oczywiście, że coraz bardziej sprzeczne interesy wymagają coraz bardziej skomplikowanych sposobów działań regulacyjnych.

Zgodności interesów mają w stosunkach międzynarodowych charakter stabilizujący i twórczy, podczas gdy sprzeczności i konflikty interesów mają dla tych stosunków znaczenie destabilizujące i dynamizujące, Najnowszy okres rozwoju stosunków międzynarodowych zdaje się potwierdzać spostrzeżenie, że dominujący trend międzynarodowych działań regulacyjnych zmierza do rozszerzania sfery zgodności interesów i zakresu stabilności stosunków. Narody, państwa i organizacje międzynarodowe aspirują bowiem do stosunków pokojowych i ustabilizowanych, opartych na zasadach wzajemnych korzyści uzgodnionych reguł i koordynacji działań.

2. Wartości i wartościowanie

Kategoria „wartości” występuje w różnych sferach stosunków społecznych, w tym także w stosunkach międzynarodowych. W układach społecznych istnieje bowiem zawsze splot wartości,

a twierdzenia i postulaty wartościujące są nieodłączne od nauk społecznych. Wartości są tym, co nadaje sens życiu społecznemu we wszystkich jego wymiarach.

W stosunkach międzynarodowych mamy do czynienia bezpośrednio lub pośrednio z wartościami zawsze wtedy, kiedy podejmowane są podstawowe kwestie celów oraz środków działań i interakcji międzynarodowych. Pojedyncze „wartości” występują w tej sferze stosunków społecznych w ramach określonych kompleksów. Najczęściej są to „systemy wartości”, które łączą wartości uczestników stosunków międzynarodowych, systemów uczestników i wartości środowiska.

153