Kukułka2

vm. Podstawy zjamsk I procesów międzynarodowych

nieuświadomione i nieartykułowane, a dążenia do ich zaspokajania mają charantei zywlotowy. Kiedy zaś zostają uświadomione, przy-bieiają postać zracjonąiizowmwch oraz• ukieraokowanych aspiracji i cerów, któie podlegają artykulacji w powiązaniu z uznawanym systemem wartości i towarzyszącą mu ideologią.

Aspiracje narodów, państw, organizacji, korporacji i innych uczestników stosunków międzynarodowych oraz ich systemów rodzą się, są formułowane i realizowane stopniowo. .Dotyczą one z reguły ukierunkowany en oczekiwań i zamiarów, związanych z bardziej lub mniej doniosłym celem, który może w przyszłości doprowadzić do zaspokojenia określonych potrzeb. Orientację celów sformułowany^ asphaeji wyznaczają znaki, symbole i postulaty, które same przez się są zrozumiale w środowiska między narodowy tn i łatwo mogą być komunikowane w kategoriach językowych.

Proces realizacji potrzeb aspiracyjnych przebiega zawsze w określonych wymiaraen czasu i przestrzeni środowiska międzynarodowego, Nakłada się też na procesy rozwoju i funkcjonowania różnych systemów międzynarodowych. Systemy aspiracji są zawsze uwarunkowane przez systemy stosunków. Aspiracje jednych uczestników stosunków międzynarodowych zależą bowiem od aspiracji innych. Zaznacza się to zarówno wtedy, kiedy są one zbieżne, jak też w przypadkach rozbieżności i krzyżowania się, Zbieżne aspiracje mogą mieć charakter wspomagający (np. aspiracje pokojowe), rozbieżne zaś mogą się wykluczać wzajemnie (np. aspiracje ekspansj on i styczne). Natomiast aspiracje krzyżujące się mogą ograniczać swój zasięg wzajemny (np. aspiracje posiadania monopolu surowca i monopolu produkcji) lub powodować zderzenia i konflikty w rzeczywistości stosunków międzynarodowych (np. między aspiracjami narodowymi i imperialnymi). Każdy rodzaj aspiracji zakłada więc współudział, rywalizację lub zwalczanie innych rodzajów. W ten sposób przebiegają procesy interakcji potrzeb w sferze aspiracji.

Konflikt potrzeb aspiracyjnych, a zwłaszcza brak lub jaskrawa ograniczoność perspektyw realizacji sprecyzowanych aspiracji w określonym czasie i wymiarach jest często przyczyną stanów napięć w środowisku międzynarodowym różnych szczebli. Uczestnicy stosunków międzynarodowych nie chcą bowiem godzić, się i, brakiem takich perspektyw lub z ich ograniczonością. Dają zatem wyraz swoim obawom przy pomocy innych, hardziej ponaglających oddziaływań na środowisko międzynarodowe (np. poprzez groźby, polemiki lip.), Wykorzystują przy tym właściwości swojej historii, mitów, uprzedzeń, przesądów, stereotypów myślowych i ideologii. Miewają one wpływ destabilizujący na stosunki międzynarodowe.

Kiedy natomiast istnieje wyraźna perspektywa zaspokojenia określonych aspiracji, to ma ona wpływ stabilizujący na stosunki międzynarodowe w określonym miejscu i czasie, ponieważ uczestnicy tych stosunków dostrzegają swój interes i cel w takiej stabilizacji. Tak np. przybliżenie perspektyw realizacji aspiracji państw europejskich do pokoju i bezpieczeństwa w ramach procesu KBWE przyczyniło się do ustabilizowania sytuacji na naszym kontynencie.

Jeszcze ważniejsze znaczenie od oceny perspektyw realizacji aspiracji ma ocena samego procesu tej realizacji, w toku którego potrzeby aspiracyjne przekształcają się w potrzeby operacyjne, stające się rzeczywistymi interesami. Jest to proces ^orientowany na odpowiadające potrzebom cele, W jego toku następuje ostateczne przyporządkowanie potrzeb aspiracyjnych do podstawowych i niejako naturalnych celów uczestników stosunków międzynarodowych. Z kolei potrzeby operacyjne są przyporządkowane do'celów i uzupełnia-ją je,

Z potrzeb egzystencji, obejmujących geopolityczne, materialne, świadomościowe, organizacyjne i polityczne uwarunkowania' przetrwania oraz tożsamości wyrastają cele egzystencjalne uczestników stosunków międzynarodowych. Sprowadzają się one do maksymalizacji, wszelkich szans ich przetrwania w środowisku międzynarodowym.

Z potrzeb koegzystencji, obejmujących' wymogi' przynależności i współżycia w środowisku międzynarodowym oraz wzajemnego poszanowania suwerenności i tożsamości, wynika konieczność racjonalnego i ustabilizowanego układania wzajemnego różnych elementów współpracy i współzawodnictwa w tym środowisku. Role jednych uczestników' stosunków międzynarodowych nie powinny być ograniczane przez role innych.