Kukułka9

VI. Zasady i normy stosunków międzynarodowych

powstawać na tym etapie rozwoju procesów internacjonalizacji życia społeczeństw, na którym w obrębie międzynarodowych stosunków politycznych zaznaczyła się powtarzalność pewnych sposobów postępowania, poddawanych wartościowaniu 1 preferowaniu przez określone zbiorowości podmiotów' tych stosunkowe Rozwój owego procesu rozpoczął się -wyraźnie w XIX wieku i rozwinął się w wieku XX. Był więc równoległy do procesu formułowania zasad stosunków międzynarodowych. Znalazł on szczególny wyraz w kodyfikowaniu zbiorowych deklaracji, kart, paktów i tym podobnych dokumentów, które ustalały lub postulowały określone reguły postępowania podmiotów tych stosunków.

Normy polityczne $ą genetycznie późniejsze niż normy moralne, ale historycznie i logicznie mają charakter pierwotny w porównaniu z normami prawnomiędzynarodowymi. Dają one wyraz woli politycznej pewnej zbiorowości podmiotów stosunków międzynarodowych oraz dowodzą zaistnienia kompromisu między systemami ich wartości i interesów. W rezultacie tego kompromisu powstał wspólny system wartości i interesów politycznych oraz wspólny system norm postępowania zapewniającego osiąganie tych wartości i interesów. Są to normy przedmiotowe i czynnościowe. Pozwalają one regulować 1 oceniać działalność stosunków międzynarodowych. Umożliwiają też ocenianie zakresów i sposobów osiągania przez nich wspólnych systemów wartości i interesów w środowisku międzynarodowym.

Większa konkretność i siła norm politycznych w porównaniu 2 normami moralnymi wyraża się w tym, że mają one charakter obligatoryjny w obrębie danego status ąuo politycznego oraz wspólnego systemu wartości i interesów politycznych. Zmiana orientacji politycznej części danej zbiorowości państw lub zawężenie wspólnego systemu wartości i interesów osłabia silę norm politycznych (jak to było np. po Jesieni Ludów w bloku wschodnim).

Siła norm politycznych opiera się. także na sankcjach politycznych. które może pociągać nieprzestrzeganie tych nom. Sankcje rzutują na praktyczne stosunki między państwami, na ich klimat, zakres i intensywność. Mogą oznaczać brak zbiorowego poparcia w ramach dyplomacji konferencyjnej, uchwalenie nieprzychylnej rezolucji, zredukowanie kontaktów, zorganizowanie nieprzychylnej .kampanii czy nawet zerwanie stosunków dyplomatycznych. Mogą one także być wzmocnione przez sankcje ekonomiczne, kulturalne czy wojskowe. Naruszanie norm politycznych jest najhardziej odczuwane przez środowisko międzynarodowe. Wywołuje również sankcje, które pociągają większe ryzyko strat i niepewności ze strony wszystkich naruszających te normy.

Ilość systemów norm politycznych w stosunkach międzynarodowych jest dość duża, podobnie zresztą jak ilość systemów wartości politycznych l interesów, Z tych względów różnorodne są dążenia do tworzenia kodeksów norm politycznych, które starają się uzgodnić różne ugrupowania państw, organizacje, międzynarodowe, kontynenty czy ruchy społeczno-polityczne. Za charakterystyczne przykłady takich dążeń można uznać próby ustalenia kodeksu postępowania korporacji międzynarodowych czy wprowadzenia zasad międzynarodowego ładu informacyjno-medialnego.

Zmienność systemów norm politycznych wynika nie tylko ze zmienności stopnia zgodności wielu podmiotów stosunków międzynarodowych co do wspólnych systemów wartości i interesów, lecz także z przeciwdziałali przeciwników tych systemów, Dynamika tej zmienności zależy od trwałości i stabilności akceptacji zbiorowej wspólnych systemów wartości i interesów, jak również od tempa przekształcania się systemów norm politycznych w systemy norm prawnomiędzynarodowycb. W procesach uzgadniania, zabezpieczania i osiągania wspólnych systemów wartości i interesów⁷ normy polityczne stanowią ogniwo pośrednie miedzy normami moralnymi a normami prawnomtędzynarodowymi.

Normy polityczne narażone są. szczególnie na sprzeczności i napięcia w stosunkach międzynarodowych. Każda zmiana orientacji, strategii i taktyki politycznej państw rzutuje bowiem na stopień zgodności lub niezgodności w sprawach wspólnego systemu wartości i interesów. Im wyższy jest stopień niezgodności, tym bardziej odmienne czy wręcz przeciwstawne są interpretacje poszczególnych norm politycznych i ich systemów. Odmienność interpretacji pew-

125