Kukułka0

VI- Zasady i normy stosunków międzynarodowych

nych zbiorów zasad postępowania prowadzi z kolei do wzrostu wzajemnej nieufności oraz zaostrzenia sprzeczności między celami działań i. interakcji międzynarodowych- W rezultacie może wzrastać napięcie między narodami, państwami i rządami. Dlatego dążenie do stabilności norm politycznych oraz ich przekształcania w normy prawno-międzynarodowe oznacza zarazem wspieranie zabiegów o stabilizację stosunków międzynarodowych oraz redukowanie napięć międzynarodowych .

4. Normy prawnomiędzynarodowe

Z dotychczasowych wywodów wynika, że normy o charakterze prawnym stanowią najwyższy rodzaj norm międzynarodowych. Ich istnienie jest związane z najwyższym stopniem upowszechnienia i akceptacji określonych systemów wartości i celów (politycznych, ekonomicznych, społecznych i innych). Wyrażają one również większe zaawansowanie procesu uzgadniania i unifikacji wartości oraz interesów pewnych zbiorowości podmiotów' stosunków międzynarodowych. Stan tych norm wskazuje ponadto zakres wartości oraz interesów preferowanych, postulowanych i pożądanych.

Nomw prawno międzynarodowe są także najważniejszymi normami stosunków międzynarodowych. Tworzą one bowiem zobowiązania międzynarodowe, formułują prawa i obowiązki partnerów stosunków, tudzież przewidują określone sankcje za ich naruszenie. W ten sposób normy prawne gwarantują określoną pewność i stabilność jednym wartościom oraz interesom, a zarazem stwarzają określone ograniczenia i niepewności dla rozwoju innych.

Geneza norm prawoomiędzynarodowych jest związana ze świadomie przeprowadzaną selekcją i kompromisami między normami politycznymi. Tylko część norm politycznych przekształca się w normy o charakterze prawnym dzięki zbiorowej woli państw i rządów. W toku owego procesu nabierają one cech formalnych i zostają uznane za normy prawne. Dlatego normy te są mniej liczne w porównaniu z normami politycznymi. Jednakże to od nich głównie zależy rzeczywiście trwały i oparty na obligatoryjnych regułach ład międzynarodowy w różnych dziedzinach stosunków oraz w różnych częściach globu.

Specyfika prawa międzynarodowego w porównaniu z prawem wewnętrznym polega na tym, że nie tworzy go władza ustawodawcza i nie jest ono adresowane do władzy wykonawczej oraz do jednostek ludzkich. Jest ono bowiem uzgadniane przez zbiorowość (większą lub mniejszą) podmiotów stosunków międzynarodowych, głównie państw. Zbiorowość ta jest jednocześnie głównym, adresatem tego prawa i sankcjonuje je. Co więcej, twórcy prawa międzynarodowego są zarazem wykonawcami jego norm, a także sami są władni oceniać wykonywanie tych norm.

Pojęcie prawa międzynarodowego jako systemu norm prawnych, regulujących głównie stosunki między państwami, utrwaliło się od wieku XVIII. Przedmiotem norm prawnomiędzynarodowych są więc przede wszystkim stosunki między państwami, a w następnej kolejności także między innymi podmiotami prawa międzynarodowego. Stosunki mifdzy...państwami regulują normy ząli_czan.e do prawa międzynarodowego pubhczJiega4ak..dyp|omatyczne.,.iraktMowe czy konsularne). Stosunki pozapaństwowe są ręgidow.aric,przęz,noir^ my zaliczane do międzynarodowego prawa prywatnego, handlowego czy gospodarczego. W każdej z tych dziedzin istota zespołów norm sprowadza się do uzgodnienia oraz poszanowania wzajemnych potrzeb i interesów.

identyfikacja norm dokonuje się poprzez regularności zachowań podmiotów działających i będących w interakcjach. Jednocześnie normy wyrażają wzory oczekiwanych zachowań w różnych sytuacjach, Stanowią one swego rodzaju grupy przepisów obejmujących reguły, standardy i zasady o charakterze proceduralnym i rzeczowym. Mogą zarówno inspirować określone zachowania i być dla nich drogowskazami, jak też służyć ich racjonalizacji, uzasadnianiu i usprawiedliwianiu,

Normy prawnomiędzynarodowe mają charakter obligatoryjny (chociaż prawnicy'zwykli je dzielić na normy koordynacyjne i tus* cogcms). Jednakże podstawy- ich obowiązywania różnią się od norm

127