Kukułka8

I. Geneza, pojęcie I Istota stosunków międzynarodowych

2. Pojęcie i istota stosunków międzynarodowych

Ze scharakteryzowanej ewolucji miejsca „obcego” w rzeczywistości międzynarodowej wynika, ze historyczną genezę rozwiniętych stosunków międzynarodowych można usytuować na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych. Wtedy bowiem zaczęły się kształtować nowożytne państwa narodowe, które siaty się współtwórcami reguł, instytucji i funkcjonowania stosunków międzynarodowych. Za datę początkową tworzenia się rozwiniętego systemu stosunków międzynarodowych w kręgu europejskim przyjęto uznawać wspomniany już Pokój Westfalski. Od tego wydarzenia stosunki „międzynarodowe” zaczęto rozumieć jako stosunki „między narodami” zorganizowanymi w państwa,

Pod koniec XVIII wieku do upowszechnienia pojęcia „międzynarodowy” przyczynili się prawnicy zajmujący się „prawem narodów”. Zaczęli oni wprowadzać pojęcie „prawa międzynarodowego”, które miało regulować stosunki narodów-państw. Największy wkład do tego upowszechnienia wniósł Jeremy Bentham, prawnik i filozof angielski. W opublikowanym w 1789 r, „Wprowadzeniu do zasad moralności i prawodawstwa” uzasadni! on, że sprawy usytuowane między monarchami i obywatelami różnych państw należy nazywać ,. mi ęd zy n ar od o wy mi’⁵.

Propozycja Benthama została przyjęta przez wielu prawników 1 polityków końca XVIII wieku, Do upowszechnienia zaproponowanego terminu przyczyniły się konsekwencje Wielkiej Rewolucji Francuskiej, wojen napoleońskich i zamykającego ten okres Kongresu Wiedeńskiego z 1815 roku. Sprzyjał temu także fakt, że dwory ówczesnych mocarstw europejskich chętnie zasięgały rad Benthama. Pojęcie „stosunki międzynarodowe” było odtąd utrwalane przez dyplomację państw, dokumenty międzynarodowe i analizy polityków, które odnosiły się do tego zakresu stosunków społecznych. Wraz z rozwojem organizacji międzynarodowych pojęcie to obejmowało już nie tylko styki i interakcje państw, lecz także podmiotów’ pozapaństwowych i transnarodowych.

Rzeczywiste stosunki międzynarodowe stały się stopniowo najszerszą i najbardziej skomplikowaną dziedziną stosunków społecznych w różnych ich zakresach, W istocie swej stosunki międzynarodowe stanowią zewnętrzny, a zatem 'Wtórny wyraz potrzeb i dążeń społeczności wewnątrzpaństwowych (grupowych, etnicznych i narodowych). Są one także przejawem współdziałania, współzawodnictwa lub walki tych społeczności w środowisku międzynarodowym. Wszelkie przejawy zachowań wszystkich podmiotów/ tego środowiska generują różne procesy interakcji międzynarodowych i pobudzają dynamikę stosunków międzynarodowych.

Członkowie społeczności wewnątrzpaństwowych nawiązują, rozwijają i rozwiązują wzajemne stosunki w środowisku międzynarodowym nie bezpośrednio jako jednostki ludzkie, lecz za pośrednictwem organów państwowych i międzynarodowych. Tego rodzaju „upośrednienie” interakcji ludzkich w skali międzynarodowej dokonuje się poprzez struktury internacjonalizacji życia społecznego i państwowego, tzn. poprzez rządy, ruchy społeczne, kościoły, organizacje międzynarodowe, korporacje iip. Struktury.te współkształtują właśnie szeroko rozumiane środowisko międzynarodowe w imieniu i w interesie reprezentowanych przez nie społeczności.

Rozszerzające się od czasów Benihama wzbogacanie i komplikowanie rzeczywistości międzynarodowej objęło w XIX i XX wieku wszelkie realne oddziaływania wzajemne państw i innych uczestników życia międzynarodowego. W ciągu tych dwóch wieków doszło dlatego do przyspieszenia historii świata, a zarazem do jego ścieśnienia na skutek rozwoju komunikacji między jego częściami. W rezultacie wzbogaciły się i skomplikowały mechanizmy interakcji w środowisku międzynarodowym. Interakcje te są bowiem motywowane coraz bardziej zróżnicowanymi aspiracjami, dążeniami i celami występujących w tym środowisku jednostek społecznych, będących głównymi uczestnikami i aktorami stosunków międzynarodowych.