Kukułka9

I. Geneza, pojęcie I istota stosunków międzynarodowych

3, Rozszerzanie się stosunków .międzynarodowych

Stosunki międzynarodowe dochodziły w bardzo długim procesie historycznym do pozycji najszerszej dziedziny stosunków społecznych, W toku tego procesu dokonywało się rozszerzanie stosunków-' międzynarodowych w wymiarach przestrzennych, podmiotowych i przedmiotowych.

Rozszerzanie się przestrzenne stosunków międzynarodowych rozpoczęło się od żywiołowych kontaktów i migracji przedstawicieli różnych rodów, plemion, narodowości, narodów i państw. W starożytności i przez większość średniowiecza istniały jeszcze na różnych obszarach świata zamknięte w sobie imperia. Byty one całkowicie oddzielone od innych organizmów państwowych i nie utrzymywały stosunków wzajemnych. Należały do nich np. imperium rzymskie, imperia położone na obszarach Chin, Indii, Meksyku i Peru.

Stopniowo jednak rozwijał się proces świadomego nawiązywania kontaktów i rozwijania stosunków między różnymi ludami i państwami. Jean-Jacques Rousseau w rozdziale V swojego dzieła „Emil” z 1762 r. już stwierdził zbliżanie się ras, narodów i terytoriów w procesie rozwoju stosunków międzynarodowych. Proces ten był jednak bardzo powolny aż do XX wieka. Niektóre „kraje nieznane” np. w strefie Pacyfiku stały się „znane” dopiero w latach II wojny światowej i bezpośrednio po jej zakończeniu. Wprzyganię wszystkich zamieszkałych obszarów świata w mechanizmy życia międzynarodowego zakończyło się dopiero wraz z likwidacją systemu kolonialnego.

Warto zauważyć, że przestrzenne rozszerzanie się stosunków międzynarodowych miało kilka przyczyn. Pierwszą przyczynę stanowiło zainteresowanie materialne nowymi obszarami. Strefy nieznane kusiły bowiem ewentualnością zdobycia bogactw, Awanturnicy i wynajęci przez władców potencjalni odkrywcy liczyli na wzbogacenie się i sławę. Drugą przyczyną wchodzenia na nowe obszary była chęć niektórych władców dodania w ten sposób blasku swej potędze i wywyższenia swego imienia wśród innych władców, Trzecią przyczyną rozszerzania się stosunków międzynarodowych była dociekliwość poznawcza żeglarzy, badaczy, misjonarzy \ polityków z otoczenia władców, prowadząca ich do poznawania nowych ziem, aby dokonywać akuliuracji i eksploatacji ich mieszkańców. Ostatnią wreszcie przyczyną przyśpieszonego rozszerzania się stosunków międzynarodowych, które z całą silą ujawniło się dopiero w drugiej połowie XX wieku, stały się. procesy globalizacyjne, a wśród nich rozwój nowoczesnego komunikowania międzyrządowego i pozarządowego w skali światowej za pośrednictwem radia, telewizji i Internetu.

Podmiotowe rozszerzanie się stosunków międzynarodowych dokonywało się wraz ze zwiększaniem się ilości jednostek społecznych, będących uczestnikami i aktorami stosunków międzynarodowych.

Do najważniejszych jednostek społecznych w środowisku międzynarodowym należą państwa. Są one suwerennymi jednostkami politycznymi, posiadającymi równe prawa i równe obowiązki. Od nich głównie zalezą zasady i prawa funkcjonujące w stosunkach międzynarodowych. Ich rolę w życiu międzynarodowym utwierdzał wspomniany już przyrost ilości państw w czasach najnowszych. Państwa współistnieją i rozwijają wzajemne stosunki, których intensywność zależy od okoliczności, aspiracji, gier dyplomatycznych, napięć i zastosowanych środków polityk zagranicznych.

Drugą po państwach grupą jednostek społecznych środowiska międzynarodowego, które napędzają mechanizmy życia międzynarodowego, są organizacje międzynarodowe. Ich rosnący wpływ na dynamikę interakcji międzynarodowych był. i jest konsekwencją ich przyrostu ilościowego. W czasach najnowszych przyrost ten okazał się wielokrotnie większy niż przyrost ilości państw. Są one tworzone na zasadzie dobrowolności uczestnictwa państw lub podmiotów pozarządowych. Następnie same tworzą struktury odpowiadające ich zbiorowym celom, W efekcie zapewniają, one zbiorowe i trwałe rozwijanie współpracy międzynarodowej oraz zapobieganie konfliktom i kryzysom międzynarodowym. Będzie o tym mowa w rozdziale VII.