Kukułka7

i. Geneza, pojęcie i istota stosunków międzynarodowych

i utożsamiania „obcego'⁵ 2 „wrogiem⁵⁷, Pogarszające się w ten sposób wizerunki wzajemne „obcych” sprzyjały rodzeniu się konfliktów i stosowaniu przemocy, aby uszczuplać stan posiadania i władania „wroga⁵⁵. Na tej zasadzie najeźdźcy i nowi osadnicy wymordowali wiele pierwotnych plemion na Tasmanii, w Australii, w Afryce i na innych obszarach.

W miarę identyfikowania „obcych” nadawano im odróżniające ich nazwy, które miały często ujemny sens. Eskimosi np, nazwali siebie „inmti”, co znaczy „ludzie⁵⁵. Wszystkich „obcych” nie uznawali więc za ludzi. Starożytni Grecy odróżniali „swoich” od „barba-ror. tzn, od „jąkałów⁵⁵. W czasach nowożytnych pojęcie „barharoi” zostało w strefie wpływów kultury greckiej utożsamione z pogardliwym określeniem „barbarzyńców”. Na stronicach Biblii w ujemnym świetle przedstawieni zostali „goim”, tzn, „poganie”, którzy nie byli Żydami. Z kolei białoskórym Ariom, którzy w drugim tysiącleciu przed naszą erą podbili czarnoskórą ludność drawidyjską subkontynentu indyjskiego, wystarczyło wprowadzenie określenia „warna”, odpowiadającego pojęciu „barwa", aby. w ten sposób nazwać niższą kastę. Wszystkim tego rodzaju odróżnieniom „obcych⁵⁵ sprzyjały nierównomierności roz w oj o w o-ey w iliz aeyjn e poszczególnych części globu.

Równolegle z procesem identyfikowania „obcych⁵⁵ pogłębiała się różnica między „obcym znanym⁵⁵ a „obcym nieznanym⁵⁵. Coraz wyraźniej zaznaczały się granice terytorialne między nimi, chociaż między plemionami koczowniczymi granice między „swoimi” a „obcymi⁵⁵ były zmienne. „Obcy znany⁵⁵ z nazwy i zachowań znajdował się przede wszystkim w kręgu sąsiedzkim. Rozwijające się z nim stosunki były albo rzeczowe, równoprawne i przyjazne, albo skomplikowane, nierówrtoprawne i wrogie. „Obcy nieznany” znajdował się zwykle poza kręgiem sąsiedzkim, często na obszarze bardzo odległym, Dlatego łatwo krążyły o nim sądy wyolbrzymione, nieracjonalne i krzywdzące. Na ich tle wyrastały następnie różnego rodzaju fobie i uprzedzenia. W czasach nowożytnych ich uzupełnieniem ideologicznym stal się rasizm europejskich zdobywców i kolonizatorów innych części świata.

Wraz z powstawaniem imperiów wielonarodowych w czasach średniowiecza coraz mniej było „obcych znanych” na szczeblu państwowym. Ich stosunki wzajemne stawały się coraz bardziej skomplikowane oraz zaznaczone konfliktami i wojnami. Stosunki te były skażone dość często służbą najemników u „obcych”.

Pomnożenie ilości „obcych znanych” dokonało się w rezultacie dwóch wielkich procesów przemian w stosunkach międzynarodowych, Pierwszym byt proces rozwoju i stabilizowania się systemu państw narodowych, rozpoczęty Pokojem Westfalskim z 1648 r. Drugim był proces rozpadu imperiów wielonarodowych (od 1778 do 1974 u, tzn. od Rewolucji Amerykańskiej do Rewolucji Portugalskiej), który pomnoży! wyraźnie ilość „obcych znanych” o strukturach państwowych i wyeliminował rasizm kolonizatorów z życia międzynarodowego. W efekcie, owych dwóch procesów stosunki wzajemne „obcych znanych” sobie państw stawały się coraz bardziej rzeczowe i równoprawne. Przechodziły one jednak okresy wrogości, jak to było np. w latach „zimnej wojny” w ramach dwubiegunowego ładu międzynarodowego. Granice terytorialne między nowożytnymi państwami narodowymi stawały się coraz wyraźniejsze, trwalsze i lepiej kontrolowane.

W XX wieku ilość samodzielnych państw narodowych zwiększyła się prawie trzykrotnie (z 65 w 1930 r, do 192 w 2002 r.). Wszystkie one należą do systemu ONZ i uznają takie same normy współżycia międzynarodowego. W ten sposób ukształtował się światowy system „obcych znanych”' na szczeblu paóstwowym.

Poniżej szczebla państwowego zaznaczyła się w XX wieku coraz bardziej aktywna obecność „obcych” wśród grup mniejszości etnicznych, językowych, religijnych i narodowych. Zaliczają się do nich takie „obcy” ze względów psychologicznych, tzn. grupy irre-dentystyczne, secesjoniści domagający się innej suwerenności na jakimś obszarze oraz grupy imigrantów naturalizowanych, ale mających poczucie wykluczenia. Są one „obce” dla większości domi-nująeych w niektórych państwach, ale uczestniczą w stosunkach międzynarodowych za pośrednictwem organizacji i instytucji pozarządowych .