Kukułka1

VI. Zasady t normy stosunków między narodowych

prawa wewnętrznego. Normy prawa międzynarodowego nie opiera-ją się- bowiem na przymusie, jak to ma miejsce wewnątrz państw, jak również nie przewidują sankcji stosowanych przez hierarchiczny aparat porządku. Twórcy i podmioty⁷ owych norm. są zarazem tymi, którzy je chronią, utrwalają i sankcjonują poprzez uzgodnienia zbiorowe i koordynacje.

podstawę.-obowiązywania norm prawnomędzynarodowych. stanowi uznawana wspólnie., zasada dobrej'wiar)- w sprawie dotrzymywania umów (pacta simt sen-anda). Podstaw:ę.zą| sankcji - zorganizowanych i kontrolowanych zbiorowo - stanowi jedynie umowa wzajemna. Najczęściej prawo międzynarodowe przewiduje sankcję naiutyTpsyebelo-gicznęj_dnapiętnowMue_aaiu.sz.eiJia prawa), natury’ odwetowej (retorsja, jako odwet wzajemny i represalia jako odwet nieproporcjonalny), czy natury zorganizowanej przez organ nriędzy-narodowy w zakresie różiiyęib.TMz4dw.~stos.unków..^politycznycb, ekonomieznych. czy_wwojakowychj.......

Należy podkreślić, że specyficzny charakter obligatoryjnosci norm prawa międzynarodowego sprawia, iż nie ma środków zapewniających pełne ich stosowanie. Jednakie w środowisku międzynarodowym utrwaliło się powszechne przekonanie o konieczności istnienia i stosowania norm prawnych. Nawet państwa naruszające niekiedy te normy starają się dowieść zgodności swojego postępowania z takimi normami. Wskazuje to na dużą rozciągliwość interpretacyjną prawa międzynarodowego oraz dużą rolę dobrej woli państw i rządów w jego realnym funkcjonowaniu.

Normy prawntomiędzyn»odo^:we-tfziefoner-są■ częste na systemy według zasięgu tych norm. Mówi się więc o_systemie.pQwszeehne-■-•go--pmwa.międzynarodQW-egQ? obowiązującego między wszystkimi państwami, a także o .systemach regionalnych i bilateralnych. Mówi się również oaniędzynarodowym .pmwi^regipnalr^m (np. obszaru amerykańskiego, arabskiego czy afrykańskiegoj im .pr^iĆ ugrupowali integracyjnych (np- 'Unii Europejskiej^,

..wojny⁵’ państwa bloku wschodniego lansowały tezę o istnieniu socjalistycznego prawa międzynarodowego, która upadła wraz z rozpadem tego bloku.

Porównanie systemów norm prawnych o różnym zasięgu wskazuje na zróżnicowany stopień ich szczegółowości i zakresu stosowania. Normy po w szecbne mai ą    ej s zy i dlatego

dość często nie' są w pełni stosowane, Natomiast normy bilateralne są najbardziej jżC2eg4!owe-t--przeważhie są stosowane. Praktyka stosowania wszystkich norm "prawnych zależy przede wszystkim od dobrej woli partnerów,

Dla analizy norm prawno-międzynarodowych duże znaczenie mają formalne i poznawcze źródła prawa międzynarodowego. Według obowiązującego w powszechnym prawie międzynarodowym Statutu Międzynarodowego Trybunatu Sprawiedliwości (art. 38). _;    \

_podstawowymj_^c^łai2iT.£r^3_lBiędzyBarcjdow-@ge'-,§ą: umowy ? międzynarodowe, zwyczaj misdzymnrodowy | ogolne._zasady prawa. Chodzi’ Ó’ urnowy wyraźnie uznane przez państwa, o zwyczaj jako istnienie powszechnej, powtarzalnej i uznanej praktyki postępowania międzynarodowego pewnej liczby państw, jak również

0    ogólne zasady współpracy międzynarodowej. Do źródeł poznaw-cz\^k.,pjawa_międzynarodo\ve^p zalicza się natomiast zbiory umów, zbiory dokumentów, serie traktatów, dziennikmtstaw itp. Jeśli źródła formalne wskazują formę wyrażenia woli państw, to źródła poznawcze ujawniają, gdzie należy szukać pisemnego dowodu tej woli.

Dotychczasowy rozwój prawa międzynarodowego jako całości

1    poszczególny cli jego systemów dowodzi, że jest on funkcją rozwoju stosunków międzynarodowych oraz pogłębiającej się zgodności państw w sprawach regulowania wzajemnych zachowań międzynarodowych. Konieczność uzgadniania i regulowania coraz to nowych aspektów współżycia międzynarodowego, objętego wszystkimi rodzajami stosunków (politycznych, gospodarczych, społecznych, kulturalnych i innych) powoduje nieuchronnie rozwój norm prawno między naród owych i rozbudowę poszczególnych działów prawa międzynarodowego. Potwierdza także rosnącą przydatność zasad stosunków międzynarodowych, o których była mowa na początku niniejszego rozdziału. Katalogi zasad stosunków międzynarodowych wskazują potrzeby i kierunki kodyfikacji pra-

129