Kukułka7

VI. Zasady i normy stosunków międzynarodowych

tycznych, ideologicznych i ustrojowych. Pięć,,_zasad gokojowego wspoiistriienia (Pancha..SMlą) zostało proklamowanych w traktacie chińskoUttdyjsBm    1954 f. Zaliczono do nich: 1) wzajemne

poszanowanie integralności terytorialnej i suwerenności; 2) wzajemną nieagresję; 3) wzajemną nieinterwencję w politykę wewnętrzną; 4) równość i obopólne korzyści; 5) pokojowe współistnienie.

Pięć zasad znalazło swoje rozwinięcki,.w .Deklaracj 1 z Bandun-..guT przyjętej przez! Konferencję Solidarności Krajów „Afryki i Azji (18-24 IV J 955)j w którejś wzięli udział delegaci 29 państw obu kontynentów. Stwierdzała ona potrzebę rozwoju przyjaznej współpracy narodów na następujących zasadach; 1) Poszanowanie podstawowych praw człowieka oraz celów i zasad Karty NZ; 2) Poszanowanie suwerenności i integralności terytorialnej wszystkich narodów; 3) Uznanie wszystkich ras i równości wszystkich narodów, wielkich i małych; 4) Wstrzymanie się od interwencji i mieszania się w sprawy wewnętrzne innego kraju; 5) Poszanowanie prawa każdego kraju do obrony indywidualnej lub zbiorowej, zgodnie z Kartą NZ; ó) Wstrzymanie się od wykorzystywania układów o obronie zbiorowej w imię egoistycznych interesów któregoś z wielkich mocarstw; 7) Wstrzymanie się od aktów czy gróźb agresji oraz stosowania siły przeciwko integralności terytorialnej lub niezależności politycznej któregokolwiek kraju; 8) Regulowanie wszystkich sporów między-nśrodowych środkami pokojowymi: 9) Rozwijanie wspólnych interesów i współpracy; 10} Poszanowanie sprawiedliwości i zobowiązań międzynarodowych.

Początek odprężenia międzynarodowego oraz rozwój „dialogu strategicznego” między dwoma supermocarstwami atomowymi od kotka lat 60. doprowadziły do proklamowania zasady...równego bezpieczeństwa. Oznaczała ona zadeklarowaną rezygnację z dążeń do zdobycia przewagi nad rywalem atomowym, utrzymywanie parytetu potencjałów wojskowo-jądrowych oraz porównywalne rozumienie wojskowo-strategicznyeh wymogów bezpieczeństwa. Zasada ta legła u podstaw całej serii układów o ograniczeniu zbrojeń jądrowych od początku lat 70., a zwłaszcza układów SALT i START.

2* Normy moralne

Powtarzanie się pewnych działań i interakcji podmiotowych uczestników stosunków międzynarodowych od dawna nasuwało potrzebę ich porównywania, oceniania i wartościowania. Na tym tle rodziły się normy czynnościowe i. przedmiotowe, które wyrażały pozna wczo-rcgułacyjne dążenia tych uczestników. Normy. cz;yiHioscio_:, we. obejmowały -regały- postępowania -w -środowisku., międzynarodo-wym, zaś noraryprzedmi o to we tworzyły wzorce. wartości.zjawisk i procesów międzynarodowych. Stopień zmienności i trwałości obu rodzajów norm zależał ostatecznie od zakresu akceptacji większości uczestników stosunków międzynarodowych dla określonych sposobów postępowania w środowisku międzynarodowym i dla preferowanych systemów wartości międzynarodowych. Pod względem zasięgu, intensywności i skuteczności wpływania na ład międzynarodowy sytuują się kolejno rodzaje norm moralnych, politycznych i. prawnych.

Normy moralne we wszelkich dziedzinach stosunków społecznych określają kryteria oceny tego, co dobre lub złe, słuszne lub niesłuszne. Moralne jest zwykłe to, co jest uznane przez większość uczestników danego rodzaju stosunków za dobre i słuszne. Za niemoralne uznaje się natomiast to, co w jakimś stopniu odbiega od wymogów pewnego kodeksu norm moralnych.

Najwcześniejszymi kodeksami moralnymi, które wywierały wpływ na stosunki międzynarodowe, były kodeksy norm...r€ligij-nych, zróżnicowane w poszczególnych rejonach świata zależnie od dominujących w nich religii. W okiesaclyOdrodzenia i Oświecenia kodeksy te ulegały częściowej laicyzacji, częściowo zaś były zastępowane przez wymogi .dahmj....wiary pąrtnerówczobowń ^nąrodowtych.., Wreszcie w. XX wieku nowe kodeksy tworzyły zespo-, ły...wait0&ijdeplpgięznych, dość zróżnicowanych i miedzy.Jobą sprzecznych.

Wszystkie kodeksy norm moralnych przejawiają tendencje uni-wersalistyczne, perfekcjonistyczne i absolutyzujące, co czyni ich wymogi dalekimi od konkretności, wymiemości i realizmu. Tenden-

121