Kukułka6

VI. Zasady I normy stosunków międzynarodowych

Kończący wojnę trzydziestoletnią Pokój Westfalski (24 X 1648), będący rezultatem dwóch kongresów (w Miinster i Osnabruck) wprowadzi! do stosunków między państwami europejskimi dwie za->. sady: zasadę- pokoju religijnego oraz ząsądę.mwęremiości państw będących sj^^tmuszSrm traktatów pokojowych, 1 chociaż ówczesna Europa miała tylko 12 państw posiadających wszystkie atrybuty międzynarodowe (tzn, tyle. co reszta świata), to jednak sformułowane wówczas zasady przyjęły się niebawem w całej Europie i zapoczątkowały nowożytną erę. kształtowania się stosunków- między na-rodarai-państwami w skali światowej. Kongres Wiedeński (paź-2 , dziemik 1814 - czerwiec 1815) utrwalił ząsadęr>bejmowainia, wszystkich państw et^opelskidi wzajemnymi porozumieniami i zasadami postępowania.

Doświadczenia I wojny światowej nasiliły międzynarodowe zainteresowanie zagadnieniami bezpieczeństwa zbiorowego. Pakt Ligi Narodów, utworzonej przez 32 państwa-sygnatariuszy, sformułował kilka zasad systemu bezpieczeństwa zbiorowego. Do zasad tych zaliczył: , szanowanie, i. utrzymywanie przeciwko wszelkiej napaści jewnętenej całości terytorialnej i politycznej wszystkich czIonjsówc-Łigi (art, 10); 2 . Liga powinna przedsiębrać wśzetfeie-'śro'dki mogące skutecznie zabez-y pieczyć pokój między narodami (art. 11): spory między członkami Ligi powinny być rozwiązywane na drodze postępowania rozjemczego. ^:7 _s sądowego lub przez Radę (art. 12); członkowie Ligi wykonują w dobrej wierze wyroki arbitraży i trybunałów oraz nie będą uciekać się do woj-⁷ ■ ny z członkami Ligi (art. .13): Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej ma rozpatrywać wszystkie spoty członków Ligi (art. 14); spory grożące zerwaniem stosunków i nie rozpatrywane przez arbitraż > lub sąd będą przedkładane Radzie (art. 15); członkowie Ligi zerwą wszelkie stosunki z takim członkiem, który' dopuści się aktu wojennego, jak też wymuszą na nim poszanowanie zobowiązań (art 16).

Zasada wymieniona w art. 16 Paktu Ligi Narodów wiąże się ściś-le '. z zasady- bezpieczeńsiwa zbiorowcgo, która zakłada zbiorowe przeciwstawienie się temu. kto zagraża pokojowi lub narusza go. Zasada ta ma szanse realizacji w zbiorowościaeh dostatecznie zwartych. Dlatego nie została zrealizowana w ramach Ligi Narodów' w latach 30., kiedy art. 16 Paktu nie został należycie wykonany. Zasada zbiorowego bezpieczeństwa została precyzyjniej sformułowana w Karcie Narodów Zjednoczonych (art. 39-51). Zostały w niej wyraźnie określone kompetencje i obowiązki Rady Bezpieczeństwa w razie zagrożenia lub naruszenia pokoju. Łącznie z użyciem sil zbrojnych. Zasada ta nie wyklucza prawa zagrożonego członka ONZ do indywidualnej i zbiorowej samoobrony (art. 51). Jednakże możliwości stosowania zasady zbiorowego bezpieczeństwa przez ONZ zostały ograniczone przez brak utworzenia przez tę organizację własnych sił zbrojnych (art. 42) oraz Wojskowego Komitetu Sztabowego (art. 46-47),

Karta NZ sformułowała też ogó.lne,zasady -stosunków. nuędzyna--. rodowych i postępowania organizacjo W art, 2 wymienionych zostało siedem zasad; 1) Zasada suwerennej równości państw; 2) Zasada dotrzymywania w dobrej wierze zobowiązań przyjętych zgodnie z Kartą; 3) Zasada pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych; 4) Zasada wyrzeczenia się użycia siły oraz groźby jej użycia w stosunkach międzynarodowych; 5) Zasada bezpieczeństwa zbiorowego zgodnie z Kartą; 6) Zasada działania ONZ na rzecz utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa w stosunku do państw, które nie są jej członkami; 7) Zasada poszanowania kompetencji wewnętrznej państw.

/fasady sformułowane w Karcie NZ zostały następnie skodyfiko-wane i rozwinięte w _;j9ękląraęji.....z.asad..prawu..międ&yłi-aredowegoZ przyjętej przez Zgromadzenk-Ogólne ONZ 24 października... 1.9IQrti Na obszarze Europy zasady powyższe zostały uzupełnione przez trzy dodatkowe zasady przez Konferencję Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Ąkt...Końcowy...KB \V7Ey z Helsinek z 1 sierpnia 1975 r.

w ramach „DekląracjLza&ad......rządzących-stosunkami między_..pań-

stwami-uczestniczącymi’’ wymienił także zasady: nięnąrusząlngsęL .grapie, integralności...terytorialnej oraz poszanowania praw..człowie-ka i podstawowych wolności łącznie z wolnością myśli, sumienia, ręligii lub przekonani........ '    .................~.........

W szczytowym okresie „zimnej wojny” dużego znaczenia nabrała koncepcja pokojowego współistnienia, która kreśliła możliwości przyjaznego współżycia państw o przeciwstawnych systemach poli-

119