P1050195

tsj

Prcsupozycje a negacja

35

Zakłada się tu, że bez pewnego przygotowania zawodowego można być co najwyżej „podrabianym” lekarzem.

Brak kombinacji VvF/V jest zupełnie zrozumiały. Mogłaby się ona pojawić tylko przy połączeniu co najmniej dwu predykacji w zasięgu przeczenia. Takie prcdykacje mogą być albo niezależne, albo powiązane w ten sposób, że jedna jest warunkiem wystarczającym drugiej, albo też powiązane w ten sposób, że w tym samym układzie jedna jest warunkiem koniecznym drugiej. O ostatnim wypadku właśnie mówiliśmy. W układzie z warunkiem wystarczającym wyjściowe zdanie twierdzące ma oczywiście wartość logiczną V dla wszystkich predykacji, a więc nie należy do rozpatrywanej obecnie rubryki. Przy predykatach niezależnych prawdziwa negacja może co najwyżej pozostawiać wyjściową sytuację KvF bez zmian, co też jest realizowane (przykłady niżej).

I. Bellert rozważając pewne przykłady z mową zależną, w których nadawca nie przesądza prawdziwości zdania dopełnieniowego przy twierdzeniu, utrzymuje, że negacja wprowadza zmianę do tego, co byłoby presupozycją w niezależnym odpowiedniku zdania dopełnieniowego¹. Element ten ma mianowicie reprezentować jedynie sąd tego, komu jest przypisana mowa zależna, a nie nadawcy, ale już przy przeczeniu odpowiedzialność za ów sąd ma ciążyć na nadawcy. Byłaby to więc realizacja naszego układu VvF/V. Oto przykłady I. Bellert:

(23)    Jim has children. w stosunku do

(24)    John has told me that Jim's children are sick.

(25)    John has not told me that Jim's children are sick.

(26)    George used to beat his wife. w stosunku do

(27)    John asked George to stop beating his wife.

(28)    John did not ask George to stop beating his wife.

Jednakże próba rozwinięcia zdania typu (25) w ten sposób, by nadawca nie brał na siebie twierdzenia (23), nie prowadzi do sprzeczności, por.

(29)    John, unlike Harry, has not told me that Jim's children are sick. and rightly so, because Jim has no children.

Wynika stąd, że analiza I. Bellert jest błędna: przy czasownikach takich, jak tell, zarówno w postaci twierdzącej, jak i przeczącej wszystkie elementy prcdyka-tywne zdania dopełnieniowego są zawieszone co do wartości logicznej. Mamy tu więc wypadek VvF/VvF, a nie VvFJV.

Warto zwrócić uwagę, że w zwykłej mowie zależnej przy czasownikach typu powiedzieć wyrażenia tematyczne w rodzaju dzieci Jima odznaczają się rzeczywiście pewną specyfiką. Mianowicie w konstrukcjach tych obowiązuje dokładne przekazanie rematu i identyfikacyjnie równoważne oddanie wyrażenia tematycznego, nie zaś dostarczenie jego odpowiednika analitycznego ani tym bardziej kopii. Za ten równoważnik bierze więc istotnie odpowiedzialność nadawca. Niemniej zdanie

1

]. Bellert, On Inferences and Interpretdtton of Natural iMnguage Sentenc.es, ,,Rdcherchcs Linguistiques & Montreal”, 1974, t. 1, a. 157—158.