P1050205

jest prawdziwe, lo jego prawdziwość może wynikać z fałszywości każdego z tych predykatów.

Instruktywnym przykładem jest czasownik żałować i niektóre inne podobne do niego. R. Zuber postulował uznanie obecności w tych czasownikach komponentu „wiedzy” żałującego o odpowiednim fakcie*. Nie jest to analiza dokładna, co pokazują następujące przykłady, które wypada uznać za pozbawione sprzeczności wewnętrznej:

(80)    Jan żałuje, że nie dostał nagrody, bo nie wie, że ją dostał.

(81)    Niepotrzebnie się martwiłeś, że Zosia została sama: znalazła sobie znakomite towarzystwo.

Przyjmiemy więc, że czasownik żałować (i analogiczne) zawiera komponent w postaci odpowiedniego „przekonania” czy „sądu”, a nie „wiedzy”*.

Rozpatrzmy teraz zdanie

(82)    Jan nie żałuje, że urodziła mu się córka, bo myśli, że urodził mu się syn. wzorowane na przykładzie Zubera

(83)    Bill does not regret tliat Mary is a nun because Ite does not know that she is a nun^{1 2 3}. Bardziej dokładnie to, o co chodzi w przykładzie (83), można przedstawić za pomocą takich zdań implikowanych (przy pewnych założeniach) przez (82), jak

(84)    Jan nie żałuje, że urodziła mu się córka, bo mu to nie przyszło do głowy.

(85)    Jan nie żałuje, że urodziła mu się córka, bo nie jest prawdą, że myśli, iż urodziła mu się córka.

Otóż uznając te zdania za normalne, nie obciążone sprzecznością wewnętrzną, musimy przyjąć, że przeczenie przy żałować pozbawia zdanie implikacji dotyczącej przekonania, podobnie jak pozbawia je implikacji na temat niezadowolenia żałującego. Tymczasem intuicyjnie uchwytne jest, iż rzeczy te nie są „podane” jednakowo. Potwierdza to test kontrastowania eliminacyjnego, por.

(86)    Jan żałuje, że konserwatyści przegrali wybory, a nie atakuje ich.

(87)    *Jan żałuje, że konserwatyści przegrali wybory, a nie jest ignorantem w sprawach politycznych.

Zwraca przy tym uwagę fakt, że różnica dostrzegalna w (86), (87) powtarza się przy wyodrębnieniu „wiedzy” w niewątpliwym dictum tematycznym, por.

(88)    Jan, który wie, że konserwatyści przegrali wybory, sprzyja im nadal, a nie popiera laburzystów.

(89)    *Jan, który wie, że konserwatyści przegrali wybory, sprzyja im nadal, a nie jest ignorantem w sprawach politycznych.

Wniosek, jaki stąd należy wysnuć, jest ten, że moment* „sądu” w czasowniku żałować nie należy do rematu, tylko do kompleksu tematycznego, a jednocześnie jest objęty negacją stojącą przy tym czasowniku. Moment ten należałby więc do presupozycji w sensie dictum tematycznego, ale nie spełniałby warunków presu-

1

R. Zuber, Decomposltion of Factlw, „Linguistic Agcucy University at Trier”, 197.1, s. 7-8.

2

* Zwrócił mi na lo uwagę prof. O. Wojtasiewicz.

3

⁰ Zuber, o/>. alt,, s. 7.