P1050419

[17] 255 Kompozycie rzeczownikowe dwunomlnolne I nomtnatno- werbalne

rym opadają lifcie’. Oba tematy kompozycji mają znaczenie procesora i procesu, natomiast schemat struktury predykatowo-argumontowcj jest typu Pr — V — (7). Nazwy czynności oraz procesów (V - 25 haseł).

To znaczenie kompozycji pojawia się w tekstach w licznej grupie haseł, wskazując na predykat. Przykładami nazw czynności mogą być złożenia brakorób*two, ludobójstwo, grzybobranie, nieco zleksykalizowane wiarolomslwo itp.; wszystkie one bez wyjątku mają w swej budowie formalnej szyk członów N + V, zaś ich struktura semantyczna da się przedstawić schematem (A) — V — O, są to zatem konstrukcje endocentryczne. Bardzo ciekawym przykładem kompozycji tego typu jest złożenie krwiściąg, należące do słownictwa medycznego, a określające zabieg ściągania krwi.

Ciekawą budowę ma stare, współcześnie półmotywowane złożenie nocleg, w którym jeden z tematów posiada znaczenie temporalne. Można je rozumieć w sensie czynnościowym jako 'nocowanie’, a więc istniałaby dla niego parafraza 'to, że ktoś spędza gdzieś noc’. W semantycznej strukturze tego złożenia występują chyba obie role LiT:(A) — V— T — (L), z tym że kompozycja ta może mieć znaczenie bądź czynności, bądź miejsca (to drugie znaczenie w tekstach jest częstsze; por. także zwrot szukać noclegu).

W kilku wypadkach kompozycje o formie nomen actionis posiadają znaczenia odmienne lub szersze. Dotyczy to np. nazw nauk z członem -znawstwo; przyrodoznawstwo, językoznawstwo, materiałoznawstwo, towaroznawstwo. Złożenie ustawodawstwo to nie tylko nomen actionis, ale także 'zbiór aktów prawnych’. Do grupy tej należy też jedyne częste (w stylu publicystyki) złożenie sprawozdanie; jest ono równocześnie najbardziej powszechne, jednakże w tekstach nie pełni funkcji nomen actionis, oznaczając częściej treść lub wytwór czynności. Z kolei złożenia typu rybołówstwo mają często bardzo złożone znaczenia gałęzi gospodarki narodowej (analogicznie do derywatów górnictwo, hutnictwo itp.²⁷).

I wreszcie dwie półmotywowane kompozycje o znaczeniach procesów — ro-potok, krwotok — w których znaczenia obu tematów odzwierciedlają pełny schemat ich struktury predykatowo-argumentowej o postaci Pr — V.

9. WNIOSKI KOŃCOWE

Przeprowadzona powyżej analiza wykazuje:

1)    Analizę semantyczną polskich kompozycji o typie formalnym (N + N)// (N + V), wykorzystującą pojęcie ról semantycznych, można stosować tylko do kompozycji synchronicznie motywowanych, natomiast stare, mniej lub bardziej zleksykalizowane kompozycje takim interpretacjom się nie poddają.

2)    Kompozycje o typie dwunominalnym (N + N), występujące w polskich tekstach, mają najczęściej jeden lub oba człony obce; nieliczne kompozycje o obu członach rodzimych są na ogół kalkami, a do żadnej z tych grup nie można zasto-

²⁷ Na temat polisemii tekstowych znaczeń derywatów należących formalnie do kategorii nomen acilons por. J. Sambor, O słownictwie statystycznie rzadkim. Warszawa 1975, rozdz. 5: „Udział i znaczenia w tekście derywatów abstrakcyjnych. Nomlna actionis”.