P1050417

|l.'1    Kompozycje rzeczownikom thnmominabt I nominalno-wcrbotnc    253

modemy przedstawić strukturę semantyczną tych kompozycji w postaci schematu 0 — V — (/)*«.

Innej interpretacji wymaga kompozycja rurociąg, jej znaczenie to 'rury, za pomocą których ciągnie się jakiś gaz hib płyn', a zatem — w przeciwieństwie do poprzednich — byłaby to kompozycja endocentryczna o strukturze semantycznej (O) — V — I.

I wreszcie 2 złożenia z zakresu słownictwa biologicznego: Jajowód i moczowód) mają znaczenie organu, narządu (narzędzia?), który w organizmie pełni funkcję przewodzenia jaj, moczu. Gdyby tym złożeniom przypisać strukturę O — V — (/), trzeba by się zastrzec, że przez narzędzie rozumie się także narządy ciała, spełniające określone funkcje biologiczne w żywym organizmie.

Nazwy wytworów oraz obiektów czynności (Res i O — 13 haseł).

Interpretacja semantyczna tej grupy kompozycji nastręcza największe trudności. Niewątpliwie mniej kłopotliwe są hasła o znaczeniach wytworów czynności. Tak np. ziemiopłody to 'rośliny, które płodzi ziemia’, przy czym ziemię trzeba tu traktować jako quasi-agensa, a zatem kompozycja ta ma u podstaw bardzo przejrzystą strukturę predykatowo-argumentową: q-A — V — (Res).

Inną strukturę trzeba przypisać złożeniom maszynopis, rękopis oraz półmo-tywowanej kompozycji rękodzieło, mają one mianowicie schemat V — (Res). — I, przy czym w strukturze formalnej złożeń występują znaczenia predykatu oraz narzędzia, zaś znaczenie całego złożenia wskazuje na wytwór jako rezultat czynności ('tekst, który został napisany za pomocą maszyny, ręki’ itd.).

Pozostałe hasła należące do tej grupy właściwie nie pozwalają się interpretować za pomocą ról semantycznych. Tak np. w półmotywowanych kompozycjach jadłospis i rysopis występują człony o znaczeniach predykatu i obiektu, ale równocześnie znaczenia całości dotyczą wytworów czynności (jadłospis to 'lista potraw jako wynik czynności ich spisywania’, rysopis to 'opis ludzkiej sylwetki w formie gotowego tekstu’). Chcąc zachować dotychczasowe oznaczenia, trzeba by użyć fonnuły [V — 0]_(JŁsij, alternatywnej wobec V — O — (Res).

Nie poddają się także podobnym interpretacjom półmotywowane kompozycje życiorys i kosztorys (obie powszechne, bo występujące niemal we wszystkich stylach). Człon A tych kompozycji ma wprawdzie znaczenie obiektu, ale znaczenia całych kompozycji są bardzo złożone: w pewnych użyciach mogą one dotyczyć rezultatów czynności (wtedy miałyby taką interpretację jak cytowane hasło jadłospis), ale miewają także znaczenia o wiele szersze (życiorys jako 'suma wszystkich wydarzeń życia’ itp.).

Innego typu trudności nastręcza interpretacja tych kompozycji, które mają znaczenia obiektów czynności jako urządzeń wytworzonych przez człowieka i spełniających określone funkcje. Jedyną kompozycją w tej grupie poddającą się łatwo interpretacji jest hasło księgozbiór jako 'zbiór książek’, któremu można przypisać prostą strukturę predykatowo-argumentową (A) — V — O.

^,ł W wypadku takich kompozycji Lees i Motsch umieszczają jeszcze w strukturze głębokiej rolę ageusu: (A) — O — V — (/), ale wydaje się to nam niepotrzebnym rozbudowywaniem schematu, bowiem samo istnienie roli / oznacza, te narzędzie nie działa samoczynnie.