P1050403

JADWIGA SAMBOR

(Warszawa)

KOMPOZYCJE RZECZOWNIKOWE DWUNOMINALNE I NOMINALNO-WERBALNE W TEKSTACH WSPÓŁCZESNEGO JĘZYKA POLSKIEGO

I. TEZA PODSTAWOWA

Przedmiotem niniejszej pracy jest analiza semantyczna polskich kompozycji rzeczownikowych, mających strukturę dwunominalną (oba tematy słowotwórcze rzeczownikowe, czyli typ N+N) lub nominalno-werbalną (tematy słowotwórcze typu N+ V). Bodźcem do podjęcia tej analizy stały się prace Leesa i Motscha¹ poświęcone interpretacji semantycznej angielskich i niemieckich kompozycji rzeczownikowych.

Punktem wyjścia rozważań obu autorów jest stwierdzenie, że każda kompozycja nominalna ma strukturę głęboką o postaci predykatowo-argumentowej, przy czym tylko niektóre elementy tej struktury są wyrażone formalnie na powierzchni². Przykładem mogą być niemieckie i angielskie kompozycje, którym nadaje się interpretację semantyczną, wykorzystującą pojęcie ról semantycznych³. Dla ról wykorzystywanych w analizie Lees i Motsch przyjmują następujące oznaczenia: A —

1

   R. B. Lees, Problems in the Grammatical Analysis of English Nominał Compounds, [w zbiorze:] Progress in Linguistics, ed. M. Bierwisch, K. Heidolph, Mouton 1970; W. Motsch, Analyse von Komposita mil zwei nominałem Elementen, jw.

2

   Na temat pojęć argumentu i predykatu i ich zastosowania do analizy języka naturalnego zob. prace I. Bellert: Argumenls and Predicates in the Logico-Semantic Structure of Utterances, [w:] F. Kieler, Sludies in Syniax and Semanlics, Dordrecht-Holland 1969; On the Logico-Semantic Structure of Utterances, Wrocław 1972.

3

   Role semantyczne, rozumiane jako relacje znaczeń argumentów do predykatów, zostały wprowadzone przez Ch. Fillmore’a w jego pionierskiej pracy The Case for Case ([w zbiorze:] Unieersais in Linguistic Theory, ed E. Bach, R. T. Harms, New York 1968), która zapoczątkowała pewien kierunek badań semantycznych, określany przez współczesnych badaczy mianem Case Grammar. Modyfikację pierwotnej koncepcji zawierają późniejsze prace Fillmore’a: Lexical En-tries for Verbs („Fundations of Language”, 1968, z. 4) oraz Typesof Lexical Information ([w zbiorze:] Semanlics, ed. D. D. Steinberg, L. A. Jakobovits, Cambridge 1971). Problemy szczegółowe dotyczące określonych ról semantycznych por. G. Lakoff, Instrumentals Adrerbs and the Concept of Deep Structure, „Foundations of Language", 1968, z. I; N. Chomsky, Deep Structure, Surface Structure and Seman/ic Representation, (w zbiorze:] Semanlics. Szczegółowy przegląd dotychezaso-sowych prac z zakresu Case Grammar zawiera wydany pod red. F. DaneSa tom Pnice o semantickź strukturę vłty (Praha 1973, rozdz. 6).