P1050413

[11]___Kompozycje rzeczownikowe dwunominalne I nominalno-wcrhalnc    249

system)¹¹. Okazuje się, że przy interpretacji semantycznej tych kompozycji człon A ma z reguły znaczenie predykatu nominalnego (por. elektronarzędzie 'narzędzie elektryczne’, teleturniej 'turniej telewizyjny’, mikroorganizm 'mały, drobny organizm’; podobnie hasła termoelement, biomasa itp.). Inną strukturę semantyczną mają jedynie dwie kompozycje oznaczające fizyczne jednostki miar: amperogodzina i kilowatogodzina, oba hasła z zakresu terminologii naukowej. Tylko w kilku wypadkach, gdy kompozycje mają znaczenie urządzenia (narzędzia) poruszanego jakąś siłą (napędem), można by wyrazić ich znaczenie za pomocą struktury predy-katowo-argumentowej typu O — (V) — I. Dotyczy to kilku haseł z członami moto-i elektro- (motopompa 'pompa poruszana motorem’, elektronarzędzie 'narzędzie poruszane elektrycznością’; podobnie motorower, elektrowóz, elektrociepłownia).

Okazuje się więc, że kompozycje o członach mieszanych (OR) często mają struktury semantyczne z predykatami nominalnymi i nie można w ich znaczeniu odnaleźć ról semantycznych, przyjętych przez nas w opisie — z wyjątkiem roli nosiciela stanu. Ich struktura semantyczna jest analogiczna jak w kompozycjach typu czar-rtoziem, żywopłot, które do grupy (N + N) nie należą.

Kompozycje dwunominalne o członach obcych (typ O).

Grupa ta jest najliczniejsza w naszym materiale i występuje najobficiej w stylu B i C. Ze względu na jej odrębny charakter (znakomitą większość haseł stanowi terminologia specjalna) należałoby poświęcić opisowi tej grupy osobną pracę. Natomiast ze względu na nasz obecny cel (możliwości użycia ról semantycznych do opisu znaczeń kompozycji) hasła te — często nie tworzone na gruncie języka polskiego, ale przejęte z języków obcych (por. np. jednostki miar długości, wagi) — w ogóle nie nadają się do omawiania, jako że nie można ich w zasadzie zaliczać w języku polskim do kompozycji. Gdyby w tabeli 1 pominąć ten właśnie typ kompozycji, udział kompozycji dwunominalnych w polskich tekstach zmalałby wielokrotnie.

8. KOMPOZYCJE NOMINALNO-WERBALNE (Y + V).

ANALIZA FORMALNO-SEMANTYCZNA

W przeciwieństwie do kompozycji dwunominalnych, które pojawiły się wyłącznic w klasie słownictwa rzadkiego (częstość poniżej średniej częstości f = 9), w kompozycjach nominalno-werbalnych wystąpiły dwa hasła częste: sprawozdanie (w stylach A i B) oraz listopad (w stylach B i C). Niewielka jest też liczba kompozycji powszechnych, tj. występujących w większej liczbie stylów. Oprócz wymienionych dwóch najczęstszych należą do tej grupy takie kompozycje, jak kosztorys i wodociąg (style A—E), rurociąg (A—D), życiorys (A, D, E), rzeczoznawca (B, D, E). Pozostałe występują wyłącznie w jednym lub w dwóch stylach, mają więc bardzo małą powszechność.

Budowa formalna: 1) Oznaczając przez A i B kolejno pierwszy i drugi człon kompozycji, można wykazać, analizując cały materiał, że w olbrzymiej większości

»* Kompozycje wyróżnione gwiazdką można by też interpretować jako struktury z członem A jako tematem przymiotnikowym (adj. -I- N); traktujemy je jako struktury dwunominalne (JV + AO, Zgodnie z konwencją podaną nu s. 242.