P1090790

udających na treść zu-erbalizowanych •‘motywów**, trudno na to pytania udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Wydaje się jednak, 14 zadeklarowane motywy mają wątpliwą wartość poznawczą, jeśli traktuje się Je dosłownie, ten. jeśli interpretuje się je w kategoriach rzeczywistych motywów czytelniczych.

Powstaje zatem problem, czy rzeczywiste motywy czytelnictwa mogą w* ogóle być identyfikowane w badaniu empirycznym. Zanim podejmiemy próbę odpowiedzi na to pytanie, zauważmy, 14 w badaniu empirycznym stosuje się lepiej lub gorzej dobrane wskaźniki zjawiska interesującego badaczy, (por. S. Nowak, 1965). Problem więc sprowadza się do próby określenia wskaźników, za pomocą których można zoperacjonalizować teoretyczne przecież pojęcie "motywacji Czytelniczych".    ¹

Z teoretycznego punktu widzenia "motywacje czytelnicze" rozpatrywać można przynajmniej w trzech następujących aspektach:

1.    siła (natężenie),

2.    kierunek,

3.    rodzaj.

Jednym z możliwych i najczęściej stosowanych w dotychczasowych badaniach empirycznych wskaźnikiem siły (natężenia) motywacji czy- *-teiniezych jest liczba książek przeczytanych w określonym odcinku czasu. Wskaźnik ten jest jednak rzadko interpretowany w kategoriach motywacji czytelniczych i najczęściej jego wartości analizuje się w sposób opisowy. W niniejszym opracowaniu zastosowano również ten wskaźnik i jego wartości analizowane będą w dalszych partiach pracy. _v Interpretacja tego wskaźnika opiera się na założeniu, iż silniejsze motywacje czytelnicze determinują częstsze czytanie książek w określonym odcinku czasu i na odwrót; słabsze motywacje czytelnicze powodują, że w tym samym odcinku czasu czytelnictwo książek jest rzadsze. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż każdy człowiek dokonuje codziennie mniej lub.'bardziej świadomego wyboru zajęć. Miejsce czytelnictwa książek w codziennym repertuarze zajęć jest więc - jak już powiedziano - wskaźnikiem siły motywacji czytelniczych. W tym kontekście odpowiedzi typu: "nie czytam, bo nie mam wolnego czasu" świadczą z reguły nie tyle o rzeczywistym braku wolnego czasu, co

o braku dostatecznie silnych motywacji czytelniczych, wynikających z niewystarczająco rozbudzonych potrzeb czytelniczych,

W dobowym budżecie czasu różnś typy zajęć układają ale dla poszczególnych osób w pewne hierarchie. Kryterium porządkowania takich hierarchii zajęć jest zazwyczaj zróżnicowany stopień konieczności realizacji poszczególnych czynności. Zaniechanie pewnych zajęć pocięga za aobę sankcje (fizjologiczne - w przypadku snu lub jedzenia, ekonomiczne - w przypedku procy zarobkowej itp,). Tak Więc jednostka uwikłana jest w system konieczności lub. innymi słowy - obowiązków, których spełnienie dostarcza różnorodnych nagród (wliczając w to nagrody w postaci uniknięcia sankcji).

Zajęcia, których zaniechanie nie powoduje sankcji lub wywołuje sankcje stosunkowo niewielkie, zwykło się zaliczać do tzw. wolnego czasu. Jest to podejście równie popularne, co nieścisłe, bowiem zaniechanie zajęć tradycyjnie zaliczanych do czasu wolnego może być również źródłem dotkliwych sankcji. Niech za przykład posłuży właśnie czytelnictwo książek. Osoba o silnie rozbudzonych potrzebach czytelniczych będzie je zaspokajać nawet kosztem zajęć uznanych

tradycyjnie za obowiązkowe (np. prace domowe),

%

Tak więc natężenie kar i nagród płynących z określonej gospodarki czasem będzie niejednolite dla różnych osób, co wynika stąd. iż równie niejednolite są hierarchie potrzeb.

W związku z tym rozpatrywanie problemu czytelnictwa jodynie w kontekście tzw. wolnego czasu wydaje się uproszczeniem nazbyt dużym. Analiza tego zjawiska w aspekcie czasowym winna uwzględniać cały budżet czasu, bowiem dopiero wówczas możliwe jest sformułowanie bardziej zasadniczych wniosków na temat hierarchii ważności poszczególnych zajęć dobowego budżetu czasu oraz miejsca czytelnictwa książek w tej hierarchii.

Zabieg taki, jak należy sądzić, umożliwia pełniejsze rozeznanie mechanizmu kształtowania się potrzeb czytelniczych.

Wskaźniki, za pomocą których obserwować można kierunek motywacji czytelniczych, są dość zróżnicowane. Jednym z możliwych, a zarazem najczęściej stosowanych w praktyce badawczej rozwiązań jest badanie preferencji czytelniczych, czyli - innymi słowy - analiza...