P1090806

W porównaniu z czynnymi zawodowo osoby bierne zawodowo (a zwłaszcza renciści i emeryci) mogą być potraktowane jako swols-la grupa kontrolna, w której oddziaływanie normatywno (wzorotwórczb) zawodowych grup odniesienia zostało zredukowane. Należy założyć, iż przede wszystkim w grupie rencistów 1 emerytów motywacje czytelnicze o charakterze ekstrawertywnym zostały zredukowane do minimum, czyli czytelnictwu książek towarzyszy w zasadzie motywacje introwertywne. Jednakże ta specyficzna populacja jest bardzo niejednorodna, zwłaszcza jeśli chodzi o poziom wykształcenia. Ze względu właśnie na tę niejednorodność trudno na podstawie uzyskanych danych zidentyfikować rzeczywiste przyczyny takiego, a nie innego rozkładu motywacji czytelniczych. Z tablicy 8 wynika, że wśród rencistów i emerytów 4896 stanowią osoby pozbawione motywacji czytelniczych, 21% - to osoby o słabych motywacjach, 169& - osoby o motywacjach średnich oraz 15^6 - osoby o silnych motywacjach czytelniczych.

Budżet czasu w tej grupie, ze względu na brak pracy zawodowej, charakteryzuje się stosunkowo dużym udziałem wolnego czasu, a co za tym Idzie - słabsze są napięcia, wynikające z niewystarczającej ilości czasu w stosunku do potrzeb. Zatem nawet relatywnie słabsze potrzeby czytelnicze, które wśród osób charakteryzujących się deficytem czasu nie mogłyby być zaspokojone, w tym wypadku mają szanse realizacji, pod warunkiem oczywiście, żo kiedyś potrzeby takie zostały wzbudzone i utrzymywane dostatecznie długo, aby mogły przekształcić się w potrzeby odczuwane. Jak wynika z danych, ok, l/3 osób z tej grupy przejawia średnie lub silne motywacje czytelnicze. Można więc stwierdzić, iż wśród tej części emerytów i rencistów czytelnictwo książek stanowi stosunkowo trwały element wzoru życia,'

4*6, Natężenie motywacji czytelniczych na tle , mas owych form uczestnictwa w kulturze

Czytelnictwo książek można traktować jako jeden z równoprawnych elementów uczestnictwa w kulturze, albo - o czym już wcześniej mówiono - można przypisywać tej formie aktywności kulturalnej miejsce szczególne.

Problematykę tą można rozpatrywać, na Ir z uch płaszczyznach*.

- po pierwsze, można przyjąć, li czytelnictwo jest (edną z lorm spędzania wolnego czasu, wykorzystywany zamiennio z Innymi formami.

W tym typto analizy wybór określonego zajęcia w czasie wolnym jest swoisty gry przypadku, w któro} wszystkie czynności wchodzące w zakres realizowanego prayez Jednostkę wzoru czasu wolnego majy w zasadzie Jednakowe szanse wyboru*,

- po drugie, za znany formuły lasweUowsky, można poszukiwać Wzajemnego wypierania się, konkurencyjności różnych form wy korzy*-' tywanią czasy wolnego, zwłaszcza jeśli chodzi o zajęcia zaliczane

do tzw% Aktywności kulturalnej. Zgodnie z tym podejściem przepro-*■

wadzoho wiole badań za granicy, Jak i w naszym kraju. Podsumowujący konkluzję wyciąga z badań zagranicznych J. Kubln; "Badania zależności pomiędzy technikami informacji a różnymi kategoriami odbiorców nie potwierdziły generalnej tezy o wypieraniu jakiegoś środka przez inny w obrębie danego okręgu odbiorców. Teza ta sprawdza się częściowo w przypadku telewizji, która zmniejszyła frekwencję w kinach i organiczyła słuchanie radia". (J. Kubln, 1063, s. 103)1

- po trzecio, można analizować wspó iwy stępo wonie określonych aktyw-npści~^_Uulturalnych. Podejście to obecnie wydaje się nam najbardziej płodne poznawczo. Wśród propozycji tego typu ważny pozycję zajmuje analiza, przeprowadzona przez A. Pawełczyńsky, dotycząca problemów syndromatyczności i autonomizacji uczestnictwa kulturze, Pisze ona; "Obserwujemy silne zależności między aktywnością czytelniczy i poziomem kultury czytelniczej a zainteresowaniem teatrem, muzyką i plastyką. Czytelnictwo prasy i czasopism również należy do tego syndromu (wyłącza się z niego natomiast systematyczny odbiór przekazów radia i telewizji)". (A. Pawęlczyńska, 1969, s. 134).

Prowadząc dalej analizę A. Pawełczyńska twierdzi, że warunkiem

*    *    '»>■ ^{a l},l|M 11 mu mim.

decydującym o przejściu od uczestnictwa o charakterze syndromo-tycznym do uczestnictwa zautonomizowanego jest poziom wykształcenia. Autorka skłonna jest przypisywać czytelnictwu książek szczególną podatność na autonomizację wśród osób o wyższym poziomie wy-