P110210 31

sta nowożytna Europa odkrywa w roku 1506*⁵. Tak słynne dzieło, znane bowiem *' wcześniej z przekazu Pliniusza (NH 36, 37), ilustrujące doskonale znany z relacji Wergiliusza (En. 11,199-227) mit, trafia natychmiast do watykańskiego Belwederu'*. Sławą przerasta chyba wszystkie inne tam zgromadzone dzieła. Pojawiają się wnet kopie, odlewy gipsowe i brązowe, liczne repliki i studia*’. Pierwsza kopia wielkości naturalnej to dzieło Baccio Bandinellego z 1523 r. (dziś Uffizi). Słynna brązowa wolna kopia wykonana w roku 1510 przez Jacopo Sansovino, trafia poprzez Wenecję do Francji. Franciszek I, gdy nie otrzymał pożądanego oryginału, musiał także zadowolić się brązową kopią: ogród w Fontainebleau (później Tuillerie i Luwr) udekorował brąz wykonany według gipsowego odlewu zdjętego z oryginału w 1540 r. przez Primaticcio. Kilka innych późniejszych kopii dekoruje ogrody i pałace Europy i Anglii. Są one - z powodu kosztów i trudności wykonania -stosunkowo nieliczne. W celach dydaktycznych wykonuje się natomiast gipsowe odlewy poszczególnych elementów tej grupy rzeźbiarskiej - i takie być może służyły naszemu artyście. Pojawiają się np. bardzo liczne odlewy głowy samego Laokoona, głów jego synów, ciała Laokoona itp. Wolne kopie miniaturowe w brązie, terakocie, a nawet złocie, wizerunki w gliptyce, fia plakietach brązowych, malowidła na ceramice oraz powtórzenia rysunkowe i graficzne, które wymagały mniejszego nakładu pracy są szczególnie licz-ne“. Rytowane spisy rzeźb antycznych zawsze więc zawierają reprodukcję grupy; poświęcono jej także liczne rysunki, np. Jacopo Sansovino z lat 1506-1508, Giovanniego Antonio da Brescia z 1509 r., Rafaela z 1511, Andrea del Sarto z ok. 1520 (studium nogi starszego syna, Uffizi), Parmigianino z ok. 1524, rysunek naścienny przypisywany Michałowi Aniołowi, rysunki Heemskercka z lat 1532-1535, Francesco da Hollanda z lat 1549-1550 i wiele innych dzieł mniej znanych artystów, a czasem anonimowych". Anatomiczny i fizjonomiczny realizm, skrajna ekspresja i różnorodność układu i wyrazu poszczególnych figur to cechy, które w rzeźbie najbardziej ceniono. A odwoływało się do niej nie tylko malarstwo rzeźba i grafika, ale także literatura i poezja. W rzeźbie i malarstwie dzieło to odegrało doniosłą rolę. Wystarczy wspomnieć jeńców (parę w Luwrze i grupę dla groty Buontalenti w Ogrodach Boboli, dziś we florenckiej Akademii) lub Apostoła Mateusza (w Akademii Florenckiej) Michała Anioła będących odbiciem splecionych uściskami węży postaci, kompozycje Tycjana, np. Zmartwychwstanie, (tryptyk w kościele S. Nazaro e Celso w Brescii) a także dzieła El Greco, Beminiego i Rubensa*. Wspomnijmy także, że Laokoon

" Rzeibfl odkryta z licznymi ubytkami, m.in. rękami postaci, które rekonstruowano od lat 20, najpierw pric* BandmeUego, potem przez Gioan Antonio da Montorsolli, a w latach 1725-1727 przez Comacchśru. Ostatnie uzupełnienia przeprowadzono po odkryciu w latach dwudziestych XX w. oryginalnej reki Laokoona Różna ikonografia Laokoona - pozycja prawej ręki - na przekazach graficznych i rysunkach to odbicie różnych uzupełnień i rekonstrukcji rzeźby. Stan pierwotny, bez uzupełnień, zarejestrował np Marco Den te, cf von Salis, op cit, pl 37,b Por. także Daltrop, op.cit.

*    Brummer, op.cit., p.75sq.

⁴⁷ Por Haskel-Penny, op.cit, p.337 $q., nr 50.

*    Por tez von Salis, op.cit., p. 136 sq.

*    Ich lista u Bober-Rubinstein, op.cit., p. 154-155.

Por. np. von Salis, op.cit., p. 165 $q.

znajduje

Lucyfer;

odbiciei

W p inspirac słowo " będącej skimch

-    be antyczr

-    sb Giambt „torsol

-    in niewąt]

Ws2

nowoż;

0    temat studiu powtói renesai dzieła¹ może t koncep zależał

1    jak s i nieh i zind dowar posąg progr wyma Gdańs

"Gr ⁵⁵ Pa

Żdjt