P1170349

74 Tadeusz Malinowski 18]

nie były badane przy pomocy wykopów szerokopłaszczyznowych, które, w wypadku występowania owych konstrukcji na zewnątrz grobów, mogą znakomicie ułatwić uchwycenie podobnych śladów.

Powstaje teraz zagadnienie, w jakim stopniu budownictwo — narwijmy je — cmentarne ludności kultury łużyckiej wiąże się z budownictwem mieszkalnym względnie gospodarczym tejże ludności. Sprawa ta jest dosyć trudna do rozwiązania, przede wszystkim ze względu na nikłą ilość materiałów pochodzących z cmentarzysk. Jednakże będzie chyba miało nieco prawdopodobieństwa przypuszczenie, że pewne formy

Hyc. 5. Mokronos Górny. pow. Wrocław. Plan grobu nr XIV Według W. Sarnowskiej

Fig. 5. Mokronos Górny, district de Wrocław. Plan de la tombe N° XIV.

D’apres W. Sarnowska

budownictwa cmentarnego, uzależnione od warunków, w jakich powstawały, nie posiadają wyraźnego typologicznego związku z budownictwem mieszkalnym. Przypuszczenie to dotyczy w pierwszym rzędzie owych konstrukcji drewnianych, na których ślady natrafiono w kurhanach. Kolisty kształt kurhanu częstokroć sugerował chyba budowniczym konstrukcję o założeniach kolistych. Stąd też konstrukcja ta równie dobrze mogła podtrzymywać dach „domu zmarłego”, odmiennego od budynków stawianych na terenie osiedli, mogła zresztą być także pozostałością pa-

pi

Uwagi o budownictwie ludności kultury łużyckiej

175

lisady **, nawiązując tym samym do niektórych elementów budownictwa obronnego

Bardziej do budownictwa mieszkalnego zdają się nawiązywać inne konstrukcje drewniane, odkryte na wymienionych cmentarzyskach. Wydaje się więc, że nad grobem komorowym z Kietrza-Krotoszyna mógł wznosić się model jakiegoś rodzaju domu słupowego, znanego przecież w kulturze łużyckiej **, konstrukcje zaś odkryte w grobie z okresu halsztackiego w Mikowicach zdają się sugerować, że tamtejszy „dom zmarłego” wybudowany był głównie w konstrukcji sumikowo-łątkowej, być może uzupełnionej od strony północno-wschodniej inną, np. plecionkową, które to kombinacje konstrukcyjne znane są przecież także w kulturze łużyckiej *•. Blady słupów i belek, odkryte zaś w Lasowicach, nasuwają przypuszczenie, że nad tamtejszym grobem mogła znajdować się konstrukcja, jaką spotykamy nad niektórymi ziemiankami kultury łużyckiej ⁿ. We wszystkich ostatnio wyliczonych wypadkach pewne zachodzące tam nieregularności mogą zaś wynikać z faktu, że wznoszono tam nie naturalne budynki, lecz tylko ich symboliczne kopie względnie modele, co nie wymagało od budowniczych specjalnej precyzji i staranności Obecnie pozostały nam do omówienia jedynie ślady konstrukcji drewnianych, odkryte w Jordanowie oraz w Mokronosie Górnym. Wszelkie dane zdają się wskazywać, że mamy tam do czynienia z pozostałościami prostych, prymitywnych szałasów, postawionych nad grobami. Do tego rodzaju obiektów autorka pracy o budownictwie ludności kultury łużyckiej nie daje żadnych analogii. Rzeczywiście, znane jej materiały osadnicze kultury łużyckiej nie dawały podstawy wnioskowania o istnieniu tego rodzaju konstrukcji. Wydaje się jednak, że można było w owej pracy, chociażby teoretycznie, postawić zagadnienie istnienia w tym czasie rozmaitych prymitywnych konstrukcji drewnianych typu szałasów, zasłon od wiatrów itp. Są to bowiem formy bardzo proste i pospolite po dziś dzień wśród rozmaitych społeczeństw pierwotnych, sporadycznie i dla pewnych celów używane są i przez społeczeństwa cywilizowane. Oczywiście, ogólny, daleki od doskonałości, stan badań osadnictwa ludności kultury łużyckiej powoduje istnienie pewnych luk materiałowych. Można ponadto sądzić, że większa część najprymitywniejszego budowni-

“ Por. np. J. 111 z o 1 d, Drcischichtiger Grabliilgel der Einzelprabkultur bei Holzhausen, Gmd. Wildeshauscn (Oldb.) Nachrichten aus Niedersachsens Urge-schichte, z. 27, 1958, s. 5, 6, tabl. IV; A. E. van Giffen. Gra/heuoeU in Ooiter-woldt. Ópgtaiilngen in 1928, De Vrije Frles, fc XXIX, s. 1—24 (odb.), ryc. 1, 7. 9 I 10. « A. Niesiolowska-Hoffmann. op. cii., s. 79—84.

» A. Nieslolowska-Hoffmann, op. cii., s. 42.

" A. Nieslolowska-Hoffmann, loc. cit. ⁿ A. Nieslolowska-Hoffmann, op. dl., s. 86.