PA260287

Eliza Szandorowska

P ' .. ... ’    °.^y działa} on w Utrechcie, nie zdołano dotąd nazwać ani umiejs

cowić. Wydaje się rzeczą wysoce prawdopodobną, że pochodził on również z tego samego Bractwa, na co wskazuje jego produkcja wydawnicza, w której przeważają bardzo popularne w tej epoce podręczniki szkolne tj. podręczniki gramatyki łacińskiej.

Zadanie jest trudne, ale bardzo nęcące i warto przemyśleć możliwości jego realizacji. Zapewne byłoby tu potrzebne współdziałanie różnych, powołanych do tego instytucji naukowych, może nawet wspólna praca międzynarodowa.

*

Jest jeszcze jedna drobna sprawa do wyjaśnienia w związku z hipotezą „chełmińską”. Oto docent Zbigniew Nowak z Biblioteki PAN w Gdańsku znalazł w literaturze i następnie podał do ogólnej wiadomości bardzo obiecującą informację, która miała rzucić dodatkowe światło na Chełmno, jako miejsce, skąd wysyłano książki do Gdańska w celu ich rozprzedaży. Wiadomość ta w postaci pisma towarzyszącego przesyłce książek w skrzyni była datowana na wiek XV bez bliższych danych. Niewielka ta kartka znajdowała się do wybuchu Ii-ej wojny światowej w Królewcu, skąd następnie ewakuowano archiwalia w nieznanym kierunku . Doc. Nowak nie dotarł z braku czasu do tego dokumentu, lecz na podstawie katalogowego skrótu notatki zajął się interpretacją jego treści, co niestety, okazało się przedwczesne. Wobec tego, że sprawa ta, ze zrozumiałych względów, żywo mnie interesowała uzyskałam zgodę doc. Nowaka na podjęcie dalszych poszukiwań. Szczęśliwie udało się odnaleźć to pisemko w archiwaliach królewieckich w Getyndze, skąd nawet przysłano mi odbitkę kserograficzną oryginału dokumentu. Rodzaj odręcznego pisma oraz osoba adresata, księdza Andrzeja, wskazują na pierwszą połowę XV-go wieku i znanego proboszcza kościoła Panny Maryi w Gdańsku, Andrzeja Slommowa, który zmarł w roku 1438. Wobec tego nie może to pismo dotyczyć druków wysyłanych z Chełmna lecz z pewnością rękopisów, które zapewne tam kopiowano. Jest to wprawdzie bardzo ciekawa wiadomość, lecz nie dotyczy naszego problemu.

Na zakończenie pragnę wyrazić nadzieję, że mój głos w dyskusji o miejscu działania anonimowej oficyny nie będzie uznany za uchybienie wobec pamięci Autorki hipotezy „śląskiej", która nie może już kontynuować polemiki. Pracę dr Kamińskiej uważam za pożyteczną i dającą nowe spojrzenie na całą sprawę. Wprawdzie musiałam — co jest zrozumiałe — bronić czasami moich ustaleń, ale próbowałam to przeprowadzić sine ira et studio, aby zbliżyć się do prawdy o faktach nieobojętnych dla historii polskiej i europejskiej kultury.

Od Redakcji:    *

Artykuł kustosz Elizy Szandorowskiej został złożony w 1984 r. Autorka z powodów obiektywnych nie miała sposobności zapoznać się z nowszą zachodnioeuropejską literaturą przedmiotu, która mogłaby —• ewentualnie — rzucić nowe światło na przedstawione zagadnienia. Niektóre zatem problemy należy traktować nadal jako otwarte.

Z. Nowak, Początki sztuki drukarskiej na Pomorzu w XV wieku. Gdańsk 1976. s. 213-4, Wcześniej doc. Nowak mówił o tym w swej wypowiedzi na sesji z okazji 500-lecia polskiego drukarstwa w maju 1974 r. Komunikat ten ukazał się następnie w księdze referatów pt. Dawna książka i kultura. Materiały międzynarodowej sesji naukowej z okazji pięć-setlecia sztuki drukarskiej w Polsce. Pod red. S. Grzeszczuka i A. Kaweckiej-Gryczowej. Wrocław 1975, s. 52-55, Informację z Getyngi opracował dr H. Koeppen, autor biogramu Andrzeja Slommowa w: Altpreussische Biographie. Marburg 1967. Bd. 2. s. 681.