Pedagogika Społeczna 5

Samobójstwo (łac. suicidium) — akt celowego, świadomego odebrania sobie życia

Sytuacja, w której dochodzi do samobójstwa jest trudna do ujęcia w schemat, zazwyczaj składa się na to szereg czynników natury psychologicznej bądź społecznej. Sytuacja ta ma cechy pewnych syndromatycznych zachowań autodestrukcyjnych.

ft — rV-^ yf'7 l J/'¹    /f

o

Czynniki psychologiczne

Próba popełnienia samobójstwa jest najczęściej poprzedzona stanem ciężkiej depresji. Nie wszystkie rodzaje depresji wiążą się jednak z chęcią popełnienia samobójstwa. Samobójstwo popełnia się zazwyczaj pod wpływem impulsu w pierwszej, ostrej fazie depresji albo po przejściu w fazę utajoną

Samobójstwa popełniane w pierwszej fazie depresji pourazowej charakteryzują się zwykle brakiem planowania i są często nieskuteczne. Są to zwykle poważne próby samobójcze i nie wiążą się z próbami zwrócenia na siebie uwagi. Samobójstwa te są zazwyczaj popełnianie w przeciągu kilku tygodni po doznanym urazie psychicznym, spowodowanym zwykle przez jakieś traumatyczne przeżycie, np. wypadek, utratę zdrowią pracy, domu, bliskiej osoby.

Inny zupełnie charakter mają samobójstwa popełnianie przez osoby w stanie manii. Stan ten cechuje się silnym, wewnętrznym odrzucaniem negatywnych uczuć, wynikających często z niemożności poradzenia sobie ze skutkami pierwotnej depresji reaktywnej. Dotyczy to zwłaszcza osób, które czują się współwinne zdarzeń, które wywołały u nich uraz psychiczny, np. utrata bliskich w wypadku samochodowym, który się samemu spowodowało. Osoby z utajoną depresją zachowują się zupełnie normalnie i mogą nawet wyglądać na zadowolone z życia. Jednocześnie odczuwają bardzo silna nienawiść do siebie samych. Osoby takie planują starannie akt samobójstwa (jego czas, miejsce i sposób). Bardzo często po pierwszym nieudanym akcie udają pełen powrót do zdrowia psychicznego, po czym, w najmniej oczekiwanym przez innych momencie, dokonują drugiej próby samobójczej. Depresja maniakalna jest prawdopodobnie przyczyną ponad połowy wszystkich „skutecznych” samobójstw.

Paradoksalnie, depresja przewlekłą występująca czasami po niezaleczonym pierwszym etapie depresji reaktywnej, lub częściej w wyniku depresji środowiskowej rozwijającej się powoli, wbrew rozpowszechnionym poglądom, rzadko prowadzi do faktycznych aktów samobójstwą choć towarzyszą jej zwykle silne myśli samobójcze i czasami pozorowane, skazane od razu na niepowodzenie próby samobójcze, nastawione raczej na zwrócenie na siebie uwagi otoczenia

Prowadzone liczne badania wskazują że zarówno udane jak i nieudane zamachy samobójcze podejmująjednostki wykazujące różnego rodzaju trwałe lub przejściowe zaburzenia osobowości. Zwraca się szczególnie uwagę na tzw. adolescencyine zachowania samobójcze, które wiążą się z przejściowymi zaburzeniami osobowości wynikającymi z psychicznego i fizycznego rozwoju jednostki.

W literaturze psychologicznej dotyczącej samobójstw za najwartościowsze kryterium podziału aktów samobójczych przyjmuje się intencję zadania sobie śmierci. Dorpat i Boswell (1962) na podstawie tego kryterium wyodrębniają

*    gesty samobójcze, groźby, demonstracyjne zachowanie o niewielkim zagrożeniu śmiercią

* próby samobójcze ambiwalentne, kiedy szansa tragicznego zakończenia jest prawdopodobną

*    potencjalnie śmiertelne "próby, w których szansa przeżycia jest mało prawdopodobna.

Rocznie umiera na świecie około jednego miliona osób w wyniku samobójstwą a podejmowanych jest 10-20 milionów prób samobójczych. Dla przykładu rocznie popełnia się nstp. ilość samobójstw: Chiny około 250,000, Rosia 60,000, USA 30,000, Japonia 30,000. Najwyższe wskaźniki samobójstw mają kraje dawnego bloku wschodniego, najniższe kraje Ameryki Łacińskiej.

Czynniki społeczne

W ujęciu Durkheima samobójstwa są wynikiem dezintegracji życia społecznego i występują częściej w zbiorowościach. w których istnieją słabsze więzi społeczne. Jednym z czynników oprócz dezintegracji jest też anomia. Odsetek samobójstw spada w okresach, w których integracja wewnątrz społeczeństwa jest silniejszą takich jak wojny czy powstania.

Cechy społeczno-demograficzne samobójców

Osobami, które częściej popełniają samobójstwa są mężczyźni, jednakże w różnych społeczeństwach proporcja liczby mężczyzn do liczby kobiet popełniających samobójstwo jest różna. 111 Jedynym krajem na świecie w którym liczba samobójstw popełnionych przez kobiety jest większa od liczby samobójstw popełnionych przez mężczyzn, sa Chinyfn. dotyczy to jednak tylko rejonów wiejskich, ponieważ w miastach chińskich liczba samobójstw wśród kobiet i mężczyzn jest podobna

W Polsce na jedna kobietę, która popełniła samobójstwo przypada 5 meżczyzn-samobóiców. Najczęściej popełniane są samobójstwa w wieku 45-60 lat. Osoby rozwiedzione czy owdowiałe są też częściej samobójcami, niż osoby żyjące w związkach małżeńskich, czy osoby wolne. W tym przypadku pierwsze próby samobójcze pojawiają się szybko, do roku od momentu owdowienia czy rozwiedzenia.

Słabsze więzi społeczne w miastach tłumaczyły przez długi czas fakt, że w miastach odsetek samobójstw jest wyższy, niż na obszarach wiejskich. Jednakże w niektórych sytuacjach proporcje są odwrotne. W Polsce od lat 90. XX w.. gdyż najwięcej samobójstw występuje w małych miejscowościach — wioskach i małych miasteczkach, a najmniej w dużych miastach. Jedną z przyczyn jest rozluźnienie więzi społecznych na wsi.

Efekt Wertera

Istnieje udowodniony związek pomiędzy nagłośnieniem w mass mediach faktu popełnienia samobójstwa a wzrostem liczby popełnionych samobójstw. Wzrost ten sięga średnio 100Q%f21 w przypadkach samobójstw sławnych ludzi i kilkaset procent w przypadku mniej znanych osób, wzrasta także liczba wypadków samochodowych (zwykle są to samobójstwa mające upozorować wypadek) i katastrof lotniczych^].