Image0002

50 Wiesf&r Oczlrowsto

i zadań pedagogiki społecznej w pracach: Podstawy wychowania narodow ego (1909. 1910) H. Radlińska przygotowała wydawnictwo zbiorowe Praca oświatowa. jej zadania, metody, organizacja (Kraków- 1913) — uznawane za pierwszy podręcznik polski z ośw iaty pozaszkolnej. Zasadnicze przesłanki w łasnej koncepcji pedagogiki społecznej zamieściła w pracy: Stosunek wychowawcy do środowi-ska społecznego (1935). W pracy tej podkreśliła, iż głównym punktem w idzenia pedagogiki społecznej jest wzajemny i aktywny stosunek jednostki i środow iska. W głośnej rozpraw ie Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych (1937) zdemaskowała ograniczenia i środowiskowe uwarunkowania dostępności dzieci do oświaty (W. Theiss. 1984, s. 40-46).

Poglądy społeczno-pedagogiczne twórczyni tej dziedziny pedagogiki Heleny Radlińskiej kształtowały się w czterech różnych epokach historycznych: w okresie zaborów*, w latach II Rzeczypospolitej, w okresie okupacji i wr początkach Polski —    Ludow ej. Tym. co łączyło jej stanow isko z tych epok są dążenia niepodległościo

we i wychowanie aktywnego człowieka. Poprzez edukację, która ma ujawnić i zaktywizować wartości, siły jednostek i grup społecznych, co doprow adzi —jej zdaniem — najszersze kręgi społeczne do udziału w życiu kraju i środowiska lokalnego (Tamże. s. 117).

Radykalizm społeczny H. Radlińskiej był więc ściśłe związany z pobudkami patriotycznymi. Dobro gnębionego narodu, jego odrodzenie, przebudzenie naro-, dowe i krzewienie kultury' narodowej, to naczelne motywy życia i twórczości pedagogicznej II. Radlińskiej (A. Kamiński. 1978. s. 38).

Helena Radlińska, tworząc podstawy swej pedagogiki, odczuwała potrzebę sięgnięcia do fundamentów- pedagogiki narodowej, nawiązania zerwanych nici tradycji, czerpania z inspiracji wielkich twórców oświaty polskiej sprzed wieku, takich jak: Hugo Kołłątaj. Stanisław Staszic. Karol Libelt. Twórczość wewnętrzną pedagogiki społecznej formułowała na podstawie potrzeb ówczesnego polskiego życia społecznego. których interpretatorami byli dla niej: Ludwik Krzywicki i Edward Abramow-ski. Zaś szeroko rozumiane pojęcie pedagogiki społecznej zaczerpnęła z prac pedagogów niemieckich: Paula Bergemanna i Paula Natorpa (Tamże. s. 52 i 55-56).

Helena Radlińska wskazywała na źródła, które wzmacniały jej aktywność naukową i społeczną: ..Źródła biją z wiary, miłości i nadziei. Nimi zabarwił się pro-spektywizm. spojrzenie na życic, czyli upatrywanie jutra rodzącego się w każdym dniu bieżącym. Łączy się z nimi mocne odczuwanie związku z. przeszłością. Nic byłam nigdy niewolnikiem układów teraźniejszych, gdyż zawsze czułam się cząsteczką żywej struktury rzeczywistości, budzącej się i przebudowującej dzięki spu-i ściźnic oraz przeczuwanym możliwościom jej przezwyciężania i doskonalenia" (H. Radlińska. 1964. s.473).

" Ryszard Wroczyński szkolę naukową Heleny Radlińskiej umieścił na pograniczu dw-u nurtów*: pedagogiki kultury (reprezentowanej u nas przez. m.in. B. Nawroczyńskiego, B. Suchodolskiego. S. Hcssena) i pedagogiki socjologizująccj (rozwijanej m.in. przez W. Dawida. S. Karpowicza. F. Znanieckiego. Z. Mysla-kow3kiego. J. Chałasińskiego) (R. Wroczyński. 1979. s. 466).