PICT0085

378 Storni termatfir

Manipulacja językowa - używanie środków językowych do naginania lub przeinaczania taktów dla zdobycia wpływu na kogoś lub osiągnięcia własnych korzyści.

Mazurzenie - wymowa dialektalna typu capka, syja, żaba, występująca dziś głównie na Mazowszu i w Małopolsce.

Metafora (przenośnia) - figura stylistyczna oparta na skojarzeniu dwóch zjawisk, dostrzeżeniu ich podobieństwa oraz przeniesieniu jednego zjawiska na drugie, np. wstęga drogi.

Milczenie transcendentne - plan istnienia języka, w którym język jest elementem dodanym.

Milczenie znaczące - milczenie jako komunikowanie czegoś, możliwe do zastąpienia przez mówienie.

Morfem - najmniejsza jednostka językowa posiadająca znaczenie leksykalne lub gramatyczne.

Mówienie (parole) - wypowiedź; powstaje w wyniku wyboru i aktualizacji możliwości, jakie daje system językowy. Zob. też langue.

Nazwa dzierżawcza - nazwa własna miejscowości, która pochodzi od imienia lub nazwy godności jej właściciela, np. Kraków (gród), czyli ‘gród należąc)' do Kraka’. Nazwy te były tworzone za pomocą różnych przyrostków przymiotnikowych, najczęściej -ow- (Częstochowa <- Częstoch, Częstobor), -tn~ (Strzelin <- Strzała).

Nazwa etniczna - nazwa własna oznaczająca pierwotnie grupę ludzi, związanych z jakimiś właściwościami terenu, na którym mieszkali lub z którego pochodzili, np. Gliniany, Rudczany (dziś: Ruciane od nazwy miejscowej Rudka), również obcego plemienia, z którego się wywodzili. Do nazw etnicznych zalicza się też nazwy plemienne, tj. nazwy dawnych prapolskich plemion, związane z konkretną formacją społeczną, jaką była organizacja plemienna wczesnego średniowiecza. W źródłach z tego czasu zachowało się kilkanaście takich nazw, wśród nich między innymi nazwy plemion śląskich: Ślęianie, Dziadoszanie, Opolanie, Golęszyce; wielkopolskich: Goplanie, Lędzianie, Polanie', małopolskich: Wier danie, Czeruńartie, Łęcice; mazowieckich: Mazowszanie', pomorskich: Pomorzanie, Wieluńczanie, Przyczanie.

Nazwa (forma) analityczna - nazwa, forma wielowyrazowa.

Nazwa (forma) syntetyczna - nazwa, forma jednowyrazowa.

Nazwa kulturowa - nazwa własna miejscowości wywodząca się Od wytworów ludzkiej kultury, np. Mody, Poręba, Wola, Środa.

Nazwa pamiątkowa - nazwa upamiętniająca osobę lub wydarzenie historyczne.

Nazwa patronimiczna - nazwa własna z okresu wczesnego średniowiecza. Nazwy te wskazywały na potomków lub poddanych człowieka, którego imię, przezwisko, nazwa godności lub zawodu były bezpośrednią podstawą takiej nazwy. Najpierw były zakończone na ócy, -owiej, co stanowiło formę 1. mn. określeń odojcowskich (np. nazwa osobowa Czech -* Czechouńcj). Później przybrały formy na -k, -ouńc i określały potomków tegoż Czecha, a więc Czechowic to ‘syn Czecha’, a w 1. mn. Czechowicy to ‘potomkowie Czecha’. Z czasem nazwy osobowe przeniesiono na nazwy miejsc, które te osoby zamieszkiwały. Następnie formy tych nazw zostały przekształcone na takie z przyrostkami -ice, -owice i wówczas określały już nie ludzi, a tylko miejsca. W nowszych czasach tworzy się podobne nazwy bez związku z pierwotnymi nazwami osób, jedynie jako powielające określony wzorzec nazewmczy.

Nazwa posesywna - nazwa własna miejsca (gruntu, posiadłości, dóbr, pałaców, domów i innych własności), która pochodzi od imienia, nazwiska, przydomka, przezwiska lub godności, funkcji, stanowiska jego właściciela (nie zawsze pierwotnego posiadacza czy założyciela), np. posiadłość podwarszawska (dziś dzielnica Warszawy) Ursynów od jednego z kolejnych właścicieli - Juliana Ursyna Niemcewicza; warszawska ulica Sewerynów, która odziedziczyła nazwę po posiadłości, której właścicielem był Seweryn Uruski.

Nazwa rodowa - nazwa własna osady pochodząca od nazwy jej pierwotnych mieszkańców, którzy stanowili wspólnotę rodową. Nazwa osobowa użyta w 1. mn. tworzyła nazwę miejscową, np. nazwa osobowa Chorzela (od chory) - w 1. mn. Chorzele-stawała się nazwą osady zamieszkanej przez wspólnotę, którą tak określano od nazwy' charakteryzującej.

Nazwa służebna - nazwa miejscowości utworzona od osiadłych w niej wykonawców określonego rzemiosła lub obowiązkowego świadczenia na rzecz pana, np. Grolnikt, Skotniki, Psary.

Nazwa topograficzna (terenowa) - nazwa miejscowa uwzgled-

mM T^aZ'^{Sty e}i^emem liii ^{do które}«° ** odnosi, np. Roztoka Dąbrowa, Gniezno, Zawodzie.    ^r