PICT5453

fizycznego, społecznego i umysłowego, który umożliwia sprosta • obowiązkom szkolnym. Zmierzając do tego celu. trzeba zdawać bie sprawę, jakie kryteria oceny dojrzałości stosować i jakie zada^ powinno podjąć przedszkole w zakresie przygotowania dziecka d^{1 2} szkoły. Dziecko dojrzałe do nauki to takie, które osiągnęło dojrzałość fizyczną, emocjonalno-społeczną i umysłową.

Tak definiuje pojęcie dojrzałości szkolnej K. Tyborowska: „Przez dojrzałość szkolną rozumie się ten moment w rozwoju dziecka, kiedy jest już ono zdolne sprostać wymaganiom szkoły, a więc moment równowagi między wymaganiami szkoły, a możliwościami rozwojowymi dziecka"'.

M. Przetacznikowa pojęcie dojrzałości szkolnej definiuje następująco: „Dojrzałym do podjęcia nauki szkolnej nazwiemy dziecko, które osiągnęło taki stopień rozwoju umysłowego, społeczno-emo-cjonalnego oraz fizycznego, jaki umożliwia mu przystosowanie się do wymagań szkoły i kontynuowanie z powodzeniem nauki w klasie pierwszej"². Mówiąc o dojrzałości szkolnej, autorka zwraca uwagę na stopień rozwoju zarówno umysłowego, fizycznego i emocjonal-no-społecznego, jaki warunkować powinien powodzenie dziecka w nauce.

S. Szuman określa dojrzałość szkolną następująco: „Dojrzałością szkolną będę nazywał osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który czyni je wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej"³. Przez wrażliwość rozumie autor stopień zainteresowania dziecka nauką szkolną. Podatność według niego to możność zrozumienia tego, co się dziecku przekazuje, jak też umiejętność podporządkowania się wychowawczym wymaganiom szkoły oraz zgodnego współżycia z kolegami.

W myśl powyższych definicji, dojrzałość szkolna to, najogólniej biorąc, got^ość dziecka do rozpoczęcia systematycznej nauki, za-

leżna od poziomu jego ogólnego rozwoju, stanu zdrowia i zdolności przystosowania się do nowego środowiska³.

Współczesne pojęcie dojrzałości szkolnej ma szeroki zakres, obejmuje ono zarówno fizyczny, jak i psychiczny rozwój dziecka. Stąd mówi się obecnie o dojrzałości szkolnej fizycznej, umysłowej, społecznej i emocjonalnej.

Za dziecko umysłowo dojrzałe do nauki szkolnej uważa się takie, które już chce się uczyć, interesuje się czytaniem i pisaniem, pragnie dowiadywać się różnych rzeczy od dorosłych, które osiągnęło pewien poziom rozwoju mowy. myślenia, wyobraźni i uwagi⁴.

Dziecko dojrzałe do szkoły ma pewien zasób doświadczeń, wyobrażeń będących podstawą do rozwoju myślenia, procesów analizy i syntezy, na których opiera się nauczanie pisania, czytania i matematyki w klasie pierwszej. Zdolne jest w większym stopniu niż w przedszkolu do skupienia uwagi nie tylko na tym. co je samo przez się interesuje, lecz także na temacie lekcji i zadaniach wysuniętych przez nauczyciela.

O społecznej dojrzałości dziecka świadczy stopień jego samodzielności. zaradności, chęć i umiejętność nawiązania kontaktu z nauczycielem i rówieśnikami, łatwa orientacja w nowym środowisku, a także pewna równowaga uczuciowa i opanowanie, będące podstawą zdyscyplinowania i umiejętności współżycia w zespole szkolnym⁴. Dziecko społecznie dojrzałe cechuje obowiązkowość, a także wrażliwość na opinię nauczyciela i liczenie się z jego oceną.

Umysłowa i społeczna dojrzałość w znacznej mierze uwarunkowana jest dojrzałością fizyczną i wiąże się ze zdrowiem dziecka oraz ogólną sprawnością organizmu. Podstawą do określenia stopnia dojrzałości fizycznej dziecka jest ocena jego stanu zdrowia, przy czym za czynniki decydujące należy uznać: funkcjonowanie organów zmysłowych, odporność na choroby i zmęczenie oraz ogólną, a w szczególności manualną sprawność ruchową polegającą na koordynacji wzrokowo-słuchowej. Prawidłowy rozwój motoryczny ma duże znaczenie dla opanowania umiejętności pisania. Głównym ry-

7

1

' K Tyborowska. Dojrzałość szkolno, |wr.) Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, red M Żebrowska. PWN. Warszawa 1969. s 304

¹ M Przełącznikową. Psychologia rozwojowa, rozdz VII. WSiP. Warszawa 1974. s. 130.

2

S. Szuman. O dojrzałości szkolnej dzieci siodmiolotnich, .Wychowanie w Przedszkolu² 1963 nr 6. s. 302.

3

zob. M. Kwiatkowska. Przygotowanio dziecka do szkoły, (w;) Metodyka wychowania przodszkołnogo, rod W Kwiatkowska I Z TopirtsKa. PZWS. Warszawa 1972. s 427.

⁴ zob. tamie. s. 427-428.

4

• zob. lamio