PICT6415

próba badawcza stanowiąca podstawę poznania tych opinii może być niewielka. Jeżeli natomiast badania odnoszą się do ważnych społecznie zagadnień, np. funkcjonowania systemu oświatowego, czy wyrównywania szans cdukacyj-nych uczniów wywodzących się z różnych środowisk, mających stanowić podstawę do wprowadzenia zmian, wówczas badania powinny być oparte na populacji obejmującej wiele jednostek.

2 I.iczbę jednostek składających się na populację generalną. Pomimo iż wicllcość populacji generalnej nic wyznacza w sposób bezpośredni wielkości próby badawczej, to przyjąć należy, że im więcej jednostek składa się na populację całkowitą, tym większa powinna być próba badawcza. Większa próba siwara większe możliwości do pełniejszego i wszechstronnego opisu zjawisk. Zapc*. nia ponadto większą wiarygodność zebranych materiałów jak i wyprowadzonych na tej podstawie wniosków. Gdy próba badawcza jest dostatecznie liczni, to sama jej wielkość redukuje i niweluje niejako różnice wynikające z jej doboru i losowania, powodując, że próba dokładniej reprezentuje populację. Moźm powiedzieć, że reprezentatywność próby badawczej łiędzic tym większa, ir więcej jednostek z populacji generalnej będzie objętych badaniami.

3.    Stopień jednorodności populacji generalnej i liczby kategorii bądź grup statystycznych, na jakie będzie podzielona próba badawcza. Im bardziej jednorodni populacja generalna i mniej cech czy właściwości będzie objętych badaniem tym mniejsza może być próba badawcza.

4.    Zastosowane metody, techniki i narzędzia badawcze. Metody i techniki bardziej pracochłonne, np. metoda indywidualnych przypadków czy technika wywiadu, zmuszają do przeprowadzania badań na niewielkich próbach. Natomiast badania ankietowe, oparte na kwestionariuszach ankiet, umożliwiają objęcie badaniami dużych zbiorowości.

Niekiedy, prowadzący badania dążą do precyzyjnego określenia wiclkoki próby badawczej. W tymi zakresie istnieje wiele odmiennych stanowisk i nieporozumień. Niektórzy uważają, że próba badawcza musi stanowić określoną liczebność stanowiącą 5% populacji generalnej. Inni są zdania, że wielkość próby badawczej powinna być uzależniona od liczebności populacji całkowitej. Pojęcie ..próba duża” - „próba mała” jest oczywiście względne i uzależnione od wić; czynników, w tym m.in. od populacji całkowitej, czasu potrzebnego na przeprowadzenie badań, stopnia przestrzennego rozproszenia zbiorowości generalną zastosowanych technik i narzędzi badawczych, możliwości finansowych jak i innych czynników. Dla socjologa „próba mała" może obejmować 100 czy 200 jednostek, natomiast dla psychologa badającego poszczególne przypadki, „próbę dużą" stanowić będzie kilka osób, podobnie jak dla pedagoga badającego indywidualne przypadki.

W niektórych badaniach pedagogicznych, liczebność próby uznanej za minimalną obejmować powinna 10 15 jednostek. Jednak taka próba nic gwarantu-

je, że otrzymane na jej podstawie wyniki, stanowić będą podstawę do wyprowadzania szerszych wniosków. Przyjąć jednak można, że zbiorowość 'ucząca 30-50 jednostek jest próbą małą. Próby liczące 50 100 jednostek, zaliczyć można do śrcdnicl). a liczące powyżej 100 jednostek za duże. Zawsze jednak, przy ustalaniu liczebności należy mieć na uwadze, aby próba badawcza umożliwiała uzasadnianie twierdzeń o populacji generalnej z określonym prawdopodobieństwem i w ramach określonego przedziału ufności.

Ustalenie liczebności próby badawczej w badaniach naukowych jest ważne także dla oszacowania wartości poziomu średniej arytmetycznej i związanych z nią parametrów. Określenie wielkości próby dla oszacowania średniej arytmetycznej można wyrazić następującym wzorem:

k ^s

⁸*⁼7T

$_t - błąd standardowy (błąd próby); s - odchylenie standardowe badanej zmiennej; n - liczebność próby.

Dokonując przekształcenia wzoru otrzymamy:

.2

n =■

V’

Aby obliczyć wielkość próby, musimy mieć jakieś wyobrażenie o wielkości odchylenia standardowego w populacji. Badacz musi także zdecydować, jak duży błąd standardowy pomiaru można w badaniach tolerować .

0.0256

176

W podanym przykładzie liczebność próby wyniesie 176 studentów.

SA. Sposobi/ dobom próby do badań

Istnieje wiele różnych sposobów doboru próby do badań. Wszystkie można podzielić na: sposoby doboru losowego i nielosowcgo. Istotą doboru losowego

¹ Więcej informacji na ten temat można znaleźć w pracy Chava Frankfoct-Nachmias, David Nachmias. Metody badawcze u naukach społecznych, Poznań 2001. s 20S-213 oraz w pracy J. Brzeziński. Metodologia badań psychologicznych. Warszawa 1991. s 247.

Jeżeli np. mamy pobrać próbę losową z populacji studentów liczącej 5000 osób. a odchylenie standardowe zmiennej szacujemy na s* = 4, 5; zaś wartość akceptowanego błędu standardowego wynosi 5_X =0,16, to oszacowana wielkość próby wyniesie: