PICT6496

czynniki, które w różnych uwarunkowaniach i z różną siłą, wpływają, na postawę ucznia, jego postępowanie, pracowitość, zachowanie, itp. Do czynników tych można m.in. zaliczyć: stan zdrowia ucznia, jego inteligencję, zainteresowania, predyspozycje, umiejętność koncentracji, warunki bytowe rodziny, stopień zorganizowania czasu pracy oraz wiele innych czynników osobowych, pedagogicznych. środowiskowych, psychofizycznych, itp., które trudno uwzględniać w badaniach. Dlatego uczeń, który niewiele czasu przeznacza na przygotowanie się do lekcji, może z racji działania tych właśnie „innych czynników", uzyskać bardzo dobre wyniki, zaś uczeń przeznaczający tyle samo czasu a nawet i więcej, lecz posiadający inne cechy psychospołeczne i znajdujący się w innych uwarunkowaniach. uzyska wy niki mienie. Jeżeli natomiast badaniami obejmiemy dużą zbiorowość, a uzyskane wyniki uporządkujemy według pewnych kryteriów, wówczas zauważymy, że wzrost jednej cechy np. czasu przeznaczonego na naukę, pociąga za sobą wzrost drugiej cechy, tj. poziom wiedzy wyrażony ocenami szkolnymi. Zatem próba określania wpływu znanych i nieznanych czynników na badane zjawisko, nie może ograniczać się wyłącznie do uwzględniania tych pierwszych. Przeprowadzając analizę, badacz musi wiedzieć nic tylko to, że pomiędzy pracowitością i pilnością ucznia a osiągnięciami szkolnymi, zachodzi zw iązek przyczynowy, ale także i to. że osiągnięcia te są uzależnione od wielu iiych czynników' ubocznych, często niewymiernych i nic zawsze możliwych do zpoznania i uwzględnienia w badaniach. 7. tych względów' decyzja o wyborze ich bądź innych zmiennych niezależnych musi zostać poprzedzona analizą tożliwiającą wyodrębnienie tych z nich, które w przekonaniu badacza bezpo-

niccznc jest rozpatrzenie relacji, czy na badane zjawisko wpływa jedna czy więcej zmiennych oraz jakiego rodzaju zależności zachodzą między zmiennymi objętymi badaniem. W badaniach pedagogicznych, mamy zazwyczaj do czynienia z sytuacjami, w których pojedyncze albo wielorakie przyczyny, wywołują wielorakie lub pojedyncze skutki. Powiązania między zmiennymi niezależnymi i zależnymi, symbolicznie przedstawiono na poniższych schematach. Wyrażają się one w takich postaciach:

1 Wiele zmiennych niezależnych jest powiązanych przyczynowo z pojedynczą zmienną zależną stanowiącą ich skutek.

przyczyna 2

> skutek

Na podanym schemacie pow iązania przyczynowo-skutkowe między zmiennymi oznaczono za pomocą strzałki. Tego rodzaju zależności w badaniach pedagogicznych spotyka się najczęściej. Dotyczą one przede wszystkim wpływu

czynników rodzinnych, środowiskowych, pedagogicznych, kulturalnych, ekonomicznych i innych, na poziom wychowania, na zainteresowanie dziecka nauką szkolną; na postawy uczniów, ich aktywność, poziom aspiracji, proces uspołecznienia, itp. Tego rodzaju analiza materiału, sprowadza sic do określenia rodzaju związku między zmiennymi jak i określenia wpływu szeregu zmiennych niezależnych. rozumianych jako przyczyny, na jedną zmienną zależną pojmowanej jako skutek działania tych przyczyn jako zmienną stanowiącą cci działania.

2. Jedna przyczyna tj jedna zmienna niezależna jest powiązana przyczynowo z wieloma zmiennymi zależnymi, będącymi skutkiem jej oddziaływania.

Ten rodzaj analizy zmierza do określenia wpływu oddziaływania jednej zmiennej niezależnej, rozumianej jako prawdopodobna przyczyna na kilka zmiennych zależnych rozumianych jako skutek jej działania. Przykładem może być próba zbadania wpływu zastosowanego przez nauczyciela nowego programu nauczania, na zasób wiedzy uczniów, na jej trwałość, na aktywność uczniów, wzrost zainteresowania przedmiotem, stopień zrozumienia materiału, udział w olimpiadach, na poziom aspiracji, itp.

Ponieważ zjawiska i procesy pedagogiczne, wiążą sic zawsze ze złożonymi układami zmiennych, które najczęściej nic poddają się analizom ilościowym, dlatego przeprowadza się analizę jakościową. Nic jest to równoznaczne z twierdzeniem, że analiza ilościowa nic obejmuje żadnych elementów analizy jakościowej. Obie analizy zarówno ilościowa, jak i jakościowa, wzajemnie się dopełniają. Muszą jednak być dostosowane do zamierzeń i celów, dla których podjęto badania.

W przypadku badań pedagogicznych istnieje wiele problemów wymagających przede wszystkim przeprowadzania badań jakościowych. Zebrane tymi metodami informacje stanowić mogą podstawę do opisu badanej rzeczywistości bądź opracowania sprawozdania, którego formą jest najczęściej opis. narracja, portret, scenariusz a nawet nowelka.

6. Elementy wnioskowania

W tym podrozdziale zostanie opisana strategia wnioskowania Wnioskowanie jest szczególnym rodzajem postępowania badawczego. Polega ono na obserwowaniu części populacji generalnej, tzw. próby badawczej, w oparciu o którą, formułowane są twierdzenia odnoszące się do całej zbiorowości. Z tego