posłuszenstwo wobec autorytetu0010

•rc ^rZ' • ue\ -<.-■(/ t_y f I ■;

•rc ^rZ' • ue\ -<.-■(/ t_y f I ■;

'^Th-ji-fccy

:J//':

"A,    '~rt?c<'A    £? <?2./jrrrś//cS'

.*■

■'*'<s-r4'73t?o cJ t '    r

■TbJartsAJĄc fi~ £Vif t-lfiAo fi^A c

u gra'fi XI,7H l "7>e? ’■■ f~j Jo u    <y?•*    Dylemat posłuszeństwa

rgii Jn*..-,.’-' > O '2/f-2S9-A/s/9—

%

£

'M

CO

&

*n

t

o

5Ł

Co w takim razie skłania osobą do posłuszeństwa wobec eksperymen-tatora? Po pierwszej łstS^e^zestaw'."ćzjmniŁów^tąjżących^}które utrzymują osobę badaną w sytuacji. Są to takie czynniki, jak uprzejmość ze strony osoby badanej, jej pragnienie dotrzymania początkowej obietnicy pomocy eksperymentatorowi i skrępowanie, nie pozwalające się wycofać.

Po drugie, w sposobie myślenia osoby badanej pojawia się szereg mechanizmów przystosowawczych, które osłabiają jej postanowienie przeciwstawienia się autorytetowi eksperymentatora. Mechanizmy te pomagają jej utrzymać związek z eksperymentatorem, redukując jednocześnie napięcie wywołane przez konflikt związany z eksperymentem. Są one typowe dla sposobu myślenia pojawiającego się u posłusznych osób, kiedy władza poleci im działać przeciwko bezbronnym jednostkom.

Jednym z takich mechanizmów jest skłonność jednostki dojtełaegaj^a-absorbowama wąskim aspektem technicznym~zadania,_żę__t_raci ona wgląd "w jego szersze konsekwencje. Film Doktor Strangelove w mistrzowski 'sposób ośmiesza zaabsorbowanie załogi bombowca wymagającą znacznej koncentracji procedurą zrzucania broni jądrowej. Podobnie dzieje się w naszym eksperymencie — osoby badane zagłębiają się w procedurę, czytając pary słów z doskonałą artykulacją i naciskając przełączniki z wielką uwagą. Chcą one wykonać zadanie w sposób kompetentny, ograniczając równocześnie refleksję nad moralnym aspektem swego zachowania. Osoba badana powierza szersze zadanie ustalenia celów i oceny moralnej eksperymentatorowi, dla którego wykonuje zadanie.

i£J Najbardziej powszechnym mechanizmem przystosowawczym w myśleniu u posłusznej osoby badanej jest spostrzeganie sieHiejako nieodpo-wiadającej za swoje własne czyny. Uwalnia się ona od odpowiedzialności przez przypisanie całej inicjatywy eksperymentatorowi, prawowitej władzy. Spostrzega siebie niejako osobę działającą w sposób moralnie odpowiedzialny, ale jako wykonawcę poleceń zewnętrznej władzy. W wywiadzie poeksperymentalnym, kiedy osoby badane pytano, dlaczego kontynuowały podawanie wstrząsów, typową odpowiedzią byłc^^arn^^r^tego, me zrobił, robąłernjylko to, co mijcazjino”. Nie będąc w stanie przeciwsta-wic"si^iivładży‘eksperyinentafór^pfzypisują mu całą odpowiedzialność.

Tytuł oryginalny: Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb (Doktor Strangelove, czyli jak przestałem się martwić i pokochałem bombę), komedia s.f. w reż. S. Kubricka, W. Biytania, 1964 r. (przyp. tłum.).

25