Potkowski (18)

i ich nauki, nakazując im przejść do zakonów żebraczych uznanych przez kościół. W końcu XIII wieku rozpoczęły się prześladowania. Sam Gerard Segarelii został jako heretyk spalony na stosie w Parmie w 1300 roku.

Prześladowania rozproszyły Braci Apostolskich i zmusiły ich do ukrywania się. Zjednoczył ich ponownie i zorganizował w zamkniętą sektę Dolcino. W jego ujęciu doktryna Braci Apostolskich nabrała charakteru zdecydowanie antykościelnego. Dolcino - w profetycznych listach otwartych z 1300 i 1303 roku - rozwijał chiliasty-czne i antykościelne tematy joachimizmu. Przepowiadał bliski upadek kościoła rzymskiego i nadejście nowej epoki pokoju i sprawiedliwości, panowania świętego papieża i Braci Apostolskich. Głosił konieczność wyniszczenia całego duchowieństwa i mnichów jako sług szatana. Początkiem owych zmian miało być zwycięstwo króla Fryderyka II z Sycylii nad papieżem Bonifacym VIII i jego następcami.

Agitacja Braci Apostolskich zyskała Dolcinowi wielu zwolenników, zwłaszcza wśród pospólstwa miejskiego i chłopstwa Lombardii. Napływ radykalnych mas biedoty, a także wzmożone prześladowania ze strony inkwizycji, skłoniły Dolcina wiosną 1305 roku do wystąpienia zbrojnego. Pewien wpływ na wybuch powstania miały też - jak wykazał B. Tópfer - zabiegi rodziny Viscontich, należącej do antypapieskiego stronnictwa gibełlinów. Przeciw heretyckim powstańcom zorganizował papież Klemens V krucjatę, kierowaną przez biskupów Vercelli i Novary. Wiosną 1307 roku powstańcy zostali rozbici, Dolcino schwytany i spalony. Resztki Braci Apostolskich przetrwały w ukryciu do drugiej połowy XIV wieku w północnych Włoszech, południowej Francji i Hiszpanii.

Przedstawione wyżej ruchy heterodoksyjne pełnego średniowiecza (XI-XIII wiek) miały charakter masowy. Były to herezje ludowe, w których koncepcje religijne łączyły się z postulatami społecznymi i politycznymi, a doktryna religijna używana była często jako broń ideologiczna w walce z feudalnym kościołem i porządkiem społecznym. Istniały jednak wówczas również herezje o charakterze ,,uczonym” -herezje teoretyczne, dogmatyczne, powstałe w kręgu filozofów i teologów, nie wychodzące najczęściej poza środowisko intelektualistów. Do tej grupy heretyków należeli w XI i XII wieku: Berengar z Tours, Roscelin z Compiegne, Piotr Abelard, Gilbert de la Porree; zaś w XIII i XIV wieku: Tomasz z Akwinu, potępiony jako heretyk w 1277 r. przez biskupów Paryża i Canterbury, awerroiści, Durant z Saint Pouręain, Wilhelm Ockham. Wszyscy oni byli uznani za heretyków z powodu różnic ich poglądów z dogmatami i oficjalną doktryną kościoła. Niektóre jednak z owych herezji,,uczonych” inspirowały ludowe ruchy heretyckie. Tak na przykład pantei-styczne koncepcje profesora paryskiego Amalryka z Bene i niektóre poglądy Eckharta, mistrza studium teologicznego dominikanów w Kolonii, przejęli hetero-doksyjni mistycy ludowi, pisma Joachima zFiore inspirowały wiele herezji popularno--ludowych od spirytuałów franciszkańskich i Braci Apostolskich do Tomasza Miinzera; poglądy Jana Wiclefa były podłożem doktryny lollardów, a idee Jana Husa znalazły szeroki oddźwięk w czeskich ruchach heretyckich pierwszej połowy XV wieku.

621