Print0002 TIF

roku życia;

— Wczesnego dzieciństwa (poniemowlęcym) — 2.-3. rż.;

- 4.-6. rż.;

Młodszego wieku ^    7 -10./12. rż.

i płodUj Wszelkie zaburzenia tego metabolizmu wpływają na rozwój dziećlca4lnog'4'być przyćzyną wielu nieprawidłowości. Zaburzenia metabolizmu matki wpływające na rozwój płodu mogą być

FfaD\ w rozwoju człowieka

i ' "    -^ph-w ^L'-,.'!!?¹ T ' "7>*'V'-n

Istnieje wiele kryteriów podziału (periodyzacji) życia ludzkiego na okresy (etapy), proponowanych przez antropologów, lekarzy, psychologów. Podziały te są zwykle umowne, granice okresów nie są jednoznaczne. Może wyznaczać je zjawisko biologiczne, przyjęty umownie wiek, uczęszczanie do przedszkola i szkoły.

Ze względu na charakter i dynamikę procesów biochemicznych N. Wolański wyróżnił w życiu człowieka trzy etapy:

— lProgresywny, (ewolucja) — przewaga zmian anabolicznych nad katabolicznymi, procesów budowy nad rozpadem; obejmuje on okres wewnątrz-

^    >1 y *

łonowy, dzieciństwo i młodość (do 20.-25. rż.).

" — .Stabilizacji, (transwolucja) — równowaga przemian biochemicznych u człowieka^-dorosłego (do około 40.-45. rż.).

zmian

katabolicznych nad anabolicznymi, starzenie się organizmu.

W pediatrii stosuje się najczęściej następujący podział:

I* (Okres wewnątrzłonowy (śródmaciczny, prenatalny), który ^^ńośT ókółó 280 dni i dzieli się na:

—    Fazę zarodkową—do 8. tyg. ciąży;

—    Fazę płodową — od 9. tyg. ciąży do porodu

(38.-42. tydzień ciąży).

■ * ■ •    * ' —

II. Okres zewnątrzłonowy (pozamaciczny, post-natalny) z podokresami:

—    Noworodkowym — do 28. dnia życia;

—    Niemowlęcym — do ukończenia pierwszego

(do wystąpienia pierwszych objawów dojrzewania

—    Dojrzewania płciowego (pokwitania) — oko-ło 10-15 lat u dziewcząt, 12-17 lat u chłopców;

—    Młodzieńczym — do około 20.-25. rż.;

■■ ' ¹ ■■ »— *- — _L_₍__

—    Dorosłości — do około 50. rż;

—    Starzenia się i starości od około 50. rż.

W 1996 r. w Polsce przeciętny dalszy okres życia wynosił: dla noworodka płci żeńskiej — 68,1 lat; męskiej — 76,6 lat. Z powyższego zestawienia wynika, że dzieciństwo i młodość obejmują przeciętnie V_A część życia człowieka, podczas gdy u większości ssaków tylko V_l0 część życia.

.Czynniki wpływające na rozwój fizyczny

dzieci i

Każde dziecko przechodzi przez kolejne okresy rozwoju, lecz dzieci w tym samym wieku znacznie różnią się pod względem wyglądu, rozmiarów, kształtów, proporcji ciała i poziomu dojrzałości. Każde dziecko jest w swym rozwoju istotą niepowtarzalną i „rośnie jak umie”, gdyż ma swój fenotyp,") czyli indywidualny zespół właściwości uwar u n k o w a n y ćhCzyn n i kam i: genetycznymi (genotypem, czyli zestawem informacji genetycznej, zawierającej przekazany od ojca i matki zestaw informacji, których nośnikiem są kwasy nukleinowe, przede wszystkim DNA) oraz zewnętrznymi (środowiskowymi). Według N. Wolańskiego wśród czynników wpływających ńa rozwój można wyróżnić następujące grupy:

I. Czynniki wewnętrzne (endogenne)

1. Czynniki genetyczne. Zwane są one determinantami rozwoju, gdyż już w momencie zapłod-nienia decydują w sposób nieodwracalny o wielu właściwościach człowieka, np. jego płci, budowie, funkcji, tempie rozwoju, Genetycznie zaprogramowany jest także typ reakcji organizmu na bodźce wewnętrzne i zewnętrzne. Tylko część zapisanych w DNA (genotypie) informacji ulega ujawnieniu — ekspresji. Realizacja informacji genetycznej jest procesem bardzo złożonym i zależy od interakcji między poszczególnymi genami oraz między genotypem a środowiskiem.

2. ^Czynniki paragenetyczną. W tej grupie czyn-ników, nazywanych stymulatorami lub regulatorami, wyróżnić można dwie podgrupy:

a. Czynniki niegenetyęzne matki — związane

z___właściwościami. środowiska śródmacicznego.

W stosunku do zarodka i płodu jest to w zasadzie środowisko zewnętrzne. Płód wraz z łożyskiem stanowią jedność, ąle_ łożysko jest wspólnym narządem — matki i dziecka, dlatego tę grupę czynników określa się jako endogenne, pośrednie._# Należą do nich: wiek matki, liczba poprzedzających ciąż, kolejność porodu oraz przede wszystkim metabolizm orgauinnuja^ttó    dla zarodka spowodowane m.in.: chorobami matki (np. cukrzyca), niedoborami w żywieniu przed i w czasie ciąży (np. niedożywienie i zbyt mały przyrost masy ciała matki w czasie ciąży zwiększa ryzyko małej urodzeniowępmąsy ciałą), używaniem niektórych leków oraz środków uzależniających ^yto4~ alkohol, inne substancięj^sychQaktywne)..zakażenia-

mi (pp. różyczką^, jvaimikanu_żyrią^

stresów itd. Wpływ metabolizmu matki na dziecko utrzymuje się w ^pewnym stopniu po. urodzeniu rzez karmienie piersią.

^ynniknwrmbnaine_ł Układ neurohormonal-

-    ¹ ~ procesów rozwojowych. Wpływ tego układu zaznacza się już w okresie płodowym (np. testosteron warunkuje rozwój męs-kiego modelu mózgu) i utrzymuje się przez całe życie.