Samobojstwa 6

Wyjaśnienie to potwierdzają liczne fakty. Wiemy, że samobójstwo Jest rzadkością u dzieci oraz starców d schyłku życia. Dzieje się tak dlatego, że tak jednych, jak J w drugich, człowiek Jest niemal wyłącznie człowiekiem fizycznym. Społeczeństwo jest jeszcze nieobecne w dziecku, którego nie miało czasu uformować na swoje podobieństwo; ze starca zaczyna Jsię już społeczeństwo wycofywać czy też, co wychodzi na to samogon zaczyna się z niego wycofywać. W rezultacie zarówno dzieci, jak i starcy wystarczają sami sobie w większym stopniu, aniżeli ludzie dorośli. Mniej potrzebując dopełniania przez innych, mniej są narażeni na brak‘tego, co do życia niezbędne. Takie same przyczyny ma immunitet zwierzęcia. Zobaczymy też w następnym rozdziale, że społeczeństwa niższe, choć uprawiają właściwe sobie samobójstwo, niemal zupełnie nie znają samobójstwa egoistycznego. Ponieważ życie społeczne jest tam i bardzo proste, proste są również społeczne potrzeby jednostek I stosunkowo łatwo jest je zaspokoić. Z łatwością znajdują one poza sobą cel, do którego mogą się przywiązać. Jeżeli człowiek prymitywny może zabrać ze sobą swoich bogów i swoją rodzinę, to, gdziekolwiek by się udawał, będzie miał wszystko, czego wymaga jego natura społeczna.

! Wyjaśnia to także, dlaczego kobieta łatwiej od męż-i czyzny znosi życie w odosobnieniu, kiedy widzi się, że wdowa wytrzymuje swe położenie lepiej od wdowca i z mniejszą energią zabiega o ponowne małżeństwo, skłonnym jest się wierzyć, iż ta zdolność do obchodzenia się bez rodziny stanowi oznakę wyższcści; powiada się, że bardzo silne dyspozycjo uczuciowe kobiety znajdują z łatwością zastosowanie poza kręgiem domowym, podczas gdy dla nas kobiece oddanie jest nieodzowną pomocą w znoszeniu trudów życia. W rzeczywistości, jeżeli nawet kobieta posiada tego rodzaju przywilej, to jej wrażliwość jest raczej pierwotna, niż rozwinięta wysoko. Ponieważ więcej ‘od* mężczyzny żyje ona poza życiem zbiorowości, życie I zbiorowe przenika ją w mniejszym stopniu: spole-| czcńslwo jest dla niej mniej niezbędne, gdyż jest or.a 172

Li

iej uspołeczniona. Ma ona pod tym względem nie-potrzeb l zaspokaja je małym kosztem. Zycie jpłarej panny jest całkowicie wypełnione, jeżeli ma ipr>a trochę dewocyjnych praktyk i opiekuje się ja-jkLmlś zwierzętami. Jeżeli jest ona tale wiernie przywiązana do tradycji religijnych, znajdując w nich W rezultacie skuteczną osłonę przed samobójstwem, [t< dlatego, że te bardzo proste i!ormy społeczne za-ą okajają wszystkie jej potrzeby. Mężczyźnie nuto-iast jest w nich za ciasno. Jego myśl i działalność [u. miarę swojego rozwoju wykraczają coraz bardziej )za te archaiczne ramy. Z tego powodu potrzebuje (o;i innych ludzi. Ponieważ jest on istota społeczna (jo irdziej-^-słożnną, dla zachowania równowagi musi ;ajdować poza sobą więcej punktów oparcia, a po-eważ jego usposobienie moralne uzależnione jest od Miększej Ilości warunków, łatwiej ulega zakłóceniom.

życiu nic nie jest bezgranicznie dobre. .Cecha bio-giczna może wypełniać cele/ jakim powinna służyć, jt^Iko pod warunkiem nie przekraczania pewnych gra-c. Tak samo jest ze zjawiskami społecznymi. Jeśli — k widzieliśmy — nadmierne ujednostkowienie pro-adzl do samobójstwa, to takie same ?*kutki wyżarza ujednostkowienie niedostateczne. Człowiek bija się łatwo wówczas, gdy jest oderwany od spo-czeństwa. Zabija się także wtedy, gdy jest zbyt lnie zintegrowany........... i2najdujemy się tedy w obliczu typu samobójstwa, od-ijc nająćego się swymi cechami od samobójstwa egoistycznego. Podczas gdy to ostatnie jest wynikiem ndd-•jn iaru ujednostkowienla, przyczyną tego pierwszego jj :st jego niedostatek. Jedno bierze się stąd, 'że spo-p< czeństwo, podległe częściowo lub w całości rozkła-8Ć owi, pozwala uciec od siebie jednostce; drugie — |s ąd, zc społeczeństwo utrzymuje jednostkę w stanie :{z3yt ścisłej zależności. Ponieważ nazwaliśmy ego i z-lnem stan, w jakim znajduje się ja wówczas, gdy •;żf]o swoim życiem osobistym i słucha tylko samego |s eble, słowo altruizm będzie dobrą nazwą dla

i    .173