SAM84

różnych wskaźników przebiegu interakcji pomiędzy dzieckiem a nauczycielem (uczestnictwo, uważność, zachowania zakłócające).

Zdaniem M. i Ch. Knillów, dzięki realizacji Programów Aktywności dziecko staje się świadome powiązań pomiędzy własnymi ruchami, obecnością nauczy* cielą i muzyką, która im akompaniuje. Pełna świadomość ciała, jak wskazują autorzy, uzależniona jest przede wszystkim od doświadczania własnych ruchów w relacji z wieloma ludźmi, przedmiotami i sytuacjami. W Programach Aktywności dziecku jest dane inne niż do tej pory, zaplanowane i systematyczne, doświadczanie ruchów (do tej pory jego doświadczanie ruchów było związane przede wszystkim z naciskaniem i kulaniem przedmiotów, obracaniem ich, j przekładaniem różnych rzeczy z ręki do ręki, wyrzucaniem przedmiotów, pocieraniem ich itp.). Dziecko według M. i Ch. Knillów musi być świadome wykorzystania swoich rąk, nóg, ust, ramion, stóp i całego swojego ciała podczas używania ich w tak zupełnie prostych czynnościach, jak jedzenie i ubieranie się ] oraz podczas zabawy i w komunikacji z innymi (Knill 1997).

Powszechnie podkreśla się, iż Programy Aktywności: Świadomość Ciała Kontakt i Komunikacja nie mogą być uznane za pełną strategię edukacyjną. Maria Piszczek podkreśla, iż pomimo większej atrakcyjności dla dziecka Programy nie mogą zastąpić koniecznej w wielu przypadkach rehabilitacji ruchowej. Zdaniem autorki, dopiero połączenie fizycznego usprawniania dziecka z podejściem Knillów może przynieść w rezultacie nie tylko poprawę jego rozwoju motorycznego, ale również:

-    zmniejszenie liczby zachowań autoagresywnych i zachowań stereotypowych,

-    wzrost świadomości ciała i wyodrębn ianie jego części,

-    wzrost pewności siebie i nawiązanie bardziej pozytywnych relacji z otaczającym światem,

-    wzrost umiejętności określania osobistej przestrzeni podczas relacji z innymi i poszerzanie granic,

-    wzrost uwagi i otwartości na sygnały płynące z otoczenia (w tym szczególnie na sygnały pozawerbalne, prozodię mowy, strukturalizację i rytm bodźców i zdarzeń),

-    rozpoznawanie sygnałów i następujących po nich aktywności,

-    wzrost współpracy i stopniowe obejmowanie inicjatywy (Piszczek 1997). Programy Aktywności M. i Ch. Knillów stosuje już od kilku lat w placówce

z oddziałami integracyjnymi. Staram się, aby stały się one częścią codziennego I rytuału pracy z dziećmi niepełnosprawnymi na terenie przedszkola, jak i poza nim. Programy M. i Ch. Knillów wykorzystuję do pracy z dziećmi o różnym poziomie rozwoju intelektualnego i z różnymi rodzajami niepełnosprawności f fizycznej. Zawsze dążę do tego, aby realizowany program był dostosowany do specyficznych potrzeb każdego dziecka.    •

_■_i_