SE20101110021

— wywia-

dęępLkięruje inżynier wiedzy. Zadaje pytania o konkretne zagadnienia (korzystając zwykle z wiedzy nabytej w czasie wcześniejszego wywiadu niestruk-turalnego). Ekspert ma za zadanie rzeczowe formułowanie odpowiedzi (do czego inżynier wiedzy powinien go zmusić poprzez odpowiednio postawione pytania).    _w ^    ■■■>'

Wyższą formą akwizycji,,(pozyskiwania) wiedzy jest analiza protokołów. Polega ona na zapoznaniu się,przez inżyniera wiedzy z protokółami sporządzonymi przez ekspertów w czasie rozwiązywania problemów. Protokóły powinny

zawierać istotne czynności (kroki) wykonywane przez eksperta. Protokóły mogą być sporządzane, przez ekspertów samodzielnie lub wspólnie z inżynie

rem

ta sposobu rozwiązywania).

Bezpośredni udział w rozwiązywaniu problemu (a co za tym idzie praktycznego zapoznania się ze sposobem postępowania i regułami nim rządzącymi) zapewnia inżynierowi wiedzy “przerobienie^,}problemu. Inżynier wiedzy występuje w tym przypadku w roli Wykonawcy (ucznia), a ekspert jako nadzorujący (instruktor).

bienie” problemu wydaje się być najefektywniejszą formą pozyskania wiedzy o strategii rozwiązywania problemu (po wcześniejszym zorientowaniu się w dziedzinie przedmiotowej, na przykład w trakcie wywiadu).

Swoistą formą wywiadu prowadzonego przez inżyniera wiedzy wśród ekspertów są kwestionariusze. Odpowiedzi na pytania postawione w kwestionariuszach dają inżynierowi wiele wiedzy na temat problemu i jego rozwiązania. Są dlatego cenne, że to inżynier formułując pytania wymusza ekstrahowanie wiedzy, Na ogół odpowiedzi wnoszą tym więcej istotnych informacji, im są krótsze.^{1 2} Nie dość, że na podstawie kwestionariuszy inżynier wiedzy, ma możliwość pozyskania nowych koncepcji, to ponadto ekspert może skomentować pytania i ocenić ich prawidłowość, a także zasugerować inne pytania, na przykład uogólniające wiedzę.

Raport eksperta, mimo formalnego podobieństwa do analizy protokółów, jest jakościowo innym sposobem pozyskiwania wiedzy. Nie stanowi sprawozdania z rozwiązywania problemu (jak protokół), lecz opis danych i reguł niezbędnych do rozwiązania zadania, a także strategii i etapów postępowania oraz oczekiwanych rezultatów. Inżynier wiedzy może pomóc ekspertowi w sporządzeniu raportu przygotowując zestaw -znanych mu . wcześniej faktów

i irKii) oraz oczekując wskazania związków między nimi w trakcie tworzenia Wpoilll.

Metodą dobrze znaną z projektowania innych systemów informatycznych |f*t ''burza mózgów”. Podstawą jej jest zgromadzenie w jednym miejscu i w tym samym czasie możliwie wielu ekspertów. Powinni oni mieć zróżnicowali# kwalifikacje i różne poglądy na rozwiązywanie rozpatrywanych problemów. W li akcie ‘‘burzy mózgów’’ eksperci mają możliwość swobodnej wymiany poglądów. Z^daujent;inżyniera wiedzy jest umiejętne rejestrowanie pótrżefe-Hy4.l1 informacji., _r ; _r

t łażenie przez zapamiętywanie to najprostsza forma uczenia (zaliczana już tłu klasy półautomatycznych mętęd pozyskiwania wiedzy). Polega na bezpo-itiKlitiiri wprpwądzaniuwiedzydosystemu-ekśperckiego. System jest całkowi-i Ir* hifiny., .Inżynier wiedzyjCtob w. niektórych przypadkach ekspert il#leil/mowy) wprpwadza elementyiWićdzy zgodnie z wcześniej przyjętą stfu-ttUiif) bazy wiedzy-⁶ Kontrola poprawności sprowadzona jest w zasadzie do fwimalnej weryfikacji informacji.

Wyższa formą uczenia jest uczenie na podstawie instrukcji. Jest to Sposób iMltl/.o /.bljżony do uczenia człowieka z: książek, publikacji, wykładów, filmów lip Wy maga,aktywności ze strony systemu eksperckiego; Jego zadaniem jest fcilnkrja i przetworzenie wiedzy wprowadzanej przez eksperta lub inżyniera Wlntl/.y do postaci wewnętrznej. Konieczna jest przy tym kontrola nowo wpro-wftd/łumj wiedzy pod względem niesprzeczności z już posiadaną. Oczywiście lyitnili nie “dostrzega” faktów i prawidłowości, jeżeli nie zostały mu podane w sposób jawny.

Heimie na przykładach zakłada ścisłą współpracę eksperta i systemu eks-pUrkiego. Ponieważ sprowadza się do rozwiązywania przez eksperta różnych

/ogólnych przypadków z wykorzystaniem systemu eksperckiego, kolejne MMWiH/.ania służą do uzupełniania wiedzy systemu.⁷ Każdy nowy przykład jest putównywany z istniejącą wiedzą. Jeżeli jest z nią zgodny, to “wzmacnia” prawidłowości znane systemowi. Natomiast wprowadzenie przykładu sprzecz-ttigo ze stanem wiedzy powoduje konieczność indywidualnego rozpatrzenia Iftklrgo przypadku przez eksperta — zawiera on nieprawdę lub wcześniejsza wlrd/.ii jest nieprawdziwa.

t>) Mi iikuu a bazy wiedzy (metoda reprezentacji wiedzy) narzuca formę wprowadzanych informa-i li Iwmn ta musi odpowiadać wewnętrznej reprezentacji wiedzy, stąd taki sposób uczenia ty *(lr mu może być nieosiągalny (zbyt trudny) dla eksperta dziedzinowego.

I) laki sposób |>ozyskiwania wiedzy (uczenia) wykorzystywany bywanie tylko na etapie budowy syMMTni, ale także w trakcie jego pracy użytkowej. Przykłady może więc wprowadzać nie i" ksptwl, dziedzinowy, lecz użytkownik systemu.

41

1

,    _ '    ,    '    . . 'i

2

Eksperci mają często tendencję do rozwlektych odpowiedzi, w których gubią istotę rozwiązań, j 40    i