skanuj0001

7. TEORIA FRUSTRACJI-AGRESJI

W roku 1939 J. Dollard sformułował teorię, w myśl której przyczyną zachowań agresywnych jest doznawany stan frustracji²⁰.. Każde zachowanie agresywne poprzedzone jest przeżywaniem frustracj^^ czyli nieprzyjemnym stanem subiektywnym wynikającym z zablokowania realizacji jakiegoś dążenia. Zachowania ągresywne^nie. są jedyną możliwą reakcją na stan frustracji, ale geńeżąkażdego takiego zachowania jest frustracja. W myśl teorii Dollarda doznana frustracja pobudza do zachowanińj^es^nego , a siła tego-pohudze-nia jest wprost proporcjonalna do wielkości doświadczonej frustracji. Im silniej dążymy do jakiegoś celu, tym frustracja będzie większa. O wielkości frustracji decyduje także to, czy niepowodzenie powodujące ją jest pojedyncze, czy któreś z kolei. Im więcej niepowodzeń — tym silniejsza frustracja. Istnieją jednakże czynniki, które hamują pojawienie się zachowań agresywnych w reakcji na frustrację²¹. Jednym z takich czynników jest oczekiwanie kary za ujawnienie agresji. Czynnik ten nie tyle likwiduje takie zachowania, co powoduje, że przybierają one formę ukrytą, już nie podlegającą karze.

Inną tezą teorii frustracji jest założenie, że przejawianie zachowań agresywnych zmniejsza sposobność do wykazywania tych zachowań w bliskiej przyszłości.

W przeciwieństwie do dwóch poprzednich teorii, genezą zachowań agresywnych w myśl teorii frustracji jest sytuacja zewnętrzna. Stan frustracji może wywołać bardzo konkretna sytuacja, np. sąsiad, który nocą słucha głośnej muzyki, ale równie dobrze może on wynikać z niewydolności systemu społeczno-ekonomicznego, może to być brak mieszkania stojący na przeszkodzie założenia własnej rodziny. Te i inne ogólne sytuacje - przeszkody w realizacji określonych dążeń wywoływać mogą frustracje u członków danej społeczności, a przez to mogą pobudzać do zachowań agresywnych.

8. TEORIA BERKOWITZA

Istotnej modyfikacji teorii frustracji jako przyczyny zachowań agresywnych dokonał psycholog amerykański Leonard Berkowitz²². Według niego schemat Dollarda: frustracja-potrzeby prowadzi do zachowania agresywnego - jest dużym uproszczeniem, nie pozwalającym w pełni zrozumieć przyczyn i mecha-

²⁰    J. Dollard, W. Doob, N.E. Miller, O.H. Mowrer, R.S. Sears: Frustration and Aggression, New Haven 1939.

²¹    A.B. Linsky, R. Bachman, MA. Straus: Stress, Culture and Aggression, New Haven, CT 1995.

²²    L. Berkowitz: Aggression, New York, London, Toronto, San Francisco 1962; L. Berkovitz: Aggression: Its Causes, Conseąuences and Control, New York 1993.

747