slanowanie1

u podstawy ektodermy i endodermy. Nie tworzy on jednak zagęszczeń w lormie pierścieni okrężnych, jak u hydromeduz, natomiast na wysokości narządów zmysłowych występują skupienia komórek nerwowych w postaci zwojów, łączących się z siecią licznymi wypustkami.

Hyc, Z!). Morfologia scyfomeduzy, chełbi modrej — Aurelia aur i ta. A — wygląd ml strony subumbrellarnej, B — schemat organizacji, C — przekrój przez ropalium. i płat gębowy, d — dołek podgonadalny, e — ektoderma, f — filamenty gastral-H¹',    — gonada, k — kanały układu chłonnotrawiącego, m — mezoglea, 11 — endo-

tlcnna, p — komórki pigmentowe, r — ropalium, w — komórki odbierające wrażenia wzrokowe

Narządy zmysłu równowagi, węchu i wzroku zgrupowane są w kol-Ind) zmysłowych, zwanych ciałami brzeżnymi albo ropaliami (i yc. 29C). Kolby ustawione są promienisto, we wcięciach na brzegu tarczy. Mają bardzo skomplikowaną budowę. Może ich być 4, 8 lub 16. Narządy równowagi, zawierające statolity, zajmują część szczytową kolb. Narządy jyechu.i wzroku, w formie dołków wysłanych komórkami zmysłowymi, zajmują partie podstawowe. U podstawy ropaliów, w ektoder-iiiw, leżą wspomniane zwoje nerwowe. Każdy zwój odbiera impulsy od wszystkich narządów⁷ wchodzących w skład danej kolby i kieruje samodzielnie wycinkiem ciała, zwanym a n t i m e r e m. Antimerów jest tyle, dc zwojów. Są to więc zaczątki polaryzacji układu nerwowego.

Narządy rozrodcze, gonady żeńskie czy męskie, w liczbie 4 lub 8, pochodzenia endodermalnego, powstają na kanałach, po stronie dolnej układu chłonnotrawiącego. Są zwykle jaskrawo zabarwione (ryc. 29A). Ich wielkość zależy od stopnia dojrzałości płciowej.

ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ

Scyfomeduzy, w⁷ ogromnej większości przypadków, są rozdzielno-plciowe Tylko niewielka część gatunków jest hermafrodytyczna: A więc panują tu stosunki odwrotne niż u Hydrozoa. Dojrzałe komórki rozrodcze dostają się przez rozstęp ścian do jamy cliłonnotrawiącej i stąd przez otwór gębowy na zewnątrz organizmu.

Zapłodnienie jest zewnętrzne. Większość gatunków, u których występuje polip i meduza, wykazuje przemianę pokoleń. Bruzdkowanie jest całkowite, nierównomierne i powstaje celoblastula. Gastrulacja zachodzi przez imigrację albo wpuklenie. W dalszym rozwoju powstaje planula. Po krótkim okresie wolnego życia larwa przyczepia się do podłoża biegunem przednim i zamienia w polipa. Stadium to rozmnaża się tylko wegetatywnie, przez pączkowanie albo przez tzw. strobilizację. W pierwszym przypadku powstają polipy, w drugim meduzy.

Ryc. 30. Cykl rozwojowy chełbi modrej, a — planula, b — bruzdkowanie, e — efy-ra (z boku i z góry), j — zapłodnione jajo, o — polip, p — plemnik, s — strobi-lizacja polipa

Strobilizacja zachodzi zwykle przy pogarszaniu się warunków w środowisku albo przy końcu sezonu rozrodczego. Polega na tworzeniu się w okolicy stożka gębowego polipa szeregu okrężnych przewężeń; skutkiem czego polip wygląda jakby był złożony z szeregu wklęsłych krążków powkładanych w siebie (ryc. 30). Na brzegach krążków powstają wpuklenia w formie piatów, których jest zawsze 8, a następnie krążki kolejno odrywają się od polipa i zamieniają w Jąrwy meduz, zwane efy-r.ami (ryc. 30). Efyry są drobne, mikroskopijne, mają kształty małych gwiazdek. Pod względem budowy morfologicznej niewiele się różnią od meduz. Mają zawiązki wszystkich organów, łącznie z zawiązkami ropa-liów we wcięciach płatów. Efyry żywią się głównie pierwotniakami i szybko przekształcają się w dorosłe meduzy. W tych przypadkach, kiedy gatunek nie posiada postaci polipa, planula rozwija się z zygoty i bezpośrednio przekształca w efyrę.

6* 83