str 9 (2)

120 Ku/tl/i.il 4. Socjalizacja płciowa we wczesnym dzieciństwie

Ramka 4.1. Co się stało z tymi wszystkimi młodymi dziewczętami? Preferencje płciowe i morderstwa dokonywane na przedstawicielach jednej z płci (gender-

clde)

W 11 iicp uważa się. ze chłopiec jest „namiętnością serca, a dziewczynka jego popiołem' (Delaney 2000:124). To powiedzenie dobrze oddaje negatywne wartościowanie noworodków i dzieci płci żeńskiej w wielu kulturach świata. Chłopców ceni się w więk s/ym stopniu, ponieważ przekazują oni nazwisko rodziny ojca. podczas gdy dziewczęta po wyisciu za mąż przyjmują nazwisko rodziny swojego męża. W niektórych kulturach wymaga się. aby pewne rytuały byty wykonywane wyłącznie przez mężczyzn. Na przykład na Bali to synowie pilnują, by po śmierci rodziców ceremonia kremacji była przeprowadzona właściwie. Jest to rytuał oczyszczenia, który pozwala duszy rodzica oddzielić się od ciała i stać się przodkiem. Synowie są również odpowiedzialni za dbałość o pozostające w domu relikwie przodków (Diener 2000). W takich społeczeństwach istnieje powszechne przekonanie - wbrew edukacyjnym wysiłkom zmierzającym do podważenia tych mitów - ze ciężarne kobiety są odpowiedzialne za płeć dziecka. Małżeństwo kobiet, które urodzą przynajmniej jednego syna, jest bardziej stabilne i istnieje mniejsze prawdopodobieństwo, ze ich mężowie rozwiodą się z nimi². Tak więc istnieje znacząca presja, aby kobiety rodziły synów.

W niektórych społeczeństwach kobieta, która rodzi wyłącznie córki, może zaadoptować dziecko płci męskiej, np. jednego z siostrzeńców swojego męża. Inną możliwością dla kobiety z Bali jest poślubienie mężczyzny, który pragnie zerwać więzi z własną linią przodków i wziąć udział w ceremonii, która czyni go członkiem rodziny teścia. W ten sposób może on przejąć odpowiedzialność za przebieg ceremonii kremacji zwłok członków tej rodziny (teściów) i relikwie przodków (Diener 2000). Jednakże w niektórych społeczeństwach skutkiem niskiego wartościowania dziewcząt jest ich zaniedbywanie, wykorzystywanie. a nawet zabójstwa noworodków płci żeńskiej oraz selektywna aborcja.

W normalnych warunkach wskaźnik urodzeń chłopców i dziewcząt w społeczeństwie iest właściwie równy, jednak w krajach, w których preferencja na rzecz synów była wyiątkowo silna, takich jak Chiny, Indie. Pakistan i Bangladesz, proporcja mężczyzn w stosunku do kobiet wypada na korzyść mężczyzn (Coale 1991). Wspomniany brak równowagi występował w tych krajach również w przeszłości. Niemniej wraz z wprowadzeniem technologii medycznych, włączając w to ultrasonografię i amniopunkcję*. za-

- Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych pokazują, że posiadanie synów przyczynia się - pośrednio lub bezpośrednio - do stabilności małżeństwa. Kobiety mające synów w mniejszym stopniu antycypuj.) rozwód i rzeczywiście wskaźnik rozwodów |est w icli przypadku mniejszy (Katzev i in. 1494; Morgan i in. 1988). Badacze spekulują, czy te odkrycia mogą częściowo wynikać z faktu większego zaangażowania ojców w życie rodziny i synów, które prowadzi do wyższej satysfakcji z małżeństwa ich żon, a następnie do zmniejszenia antycypacji rozwodu. Dodatkowo jednak badania sugerują, ze odkrycia te mogą być także odzwierciedleniem wyższego kulturowego wartościowania chłopców w naszym społeczeństwie (Ka-tzev i in. 1994).

* Amniopunkcja - przebicie powłok brzusznych i macicy w celu pobrania płynu owod-niowego do badania - przyp. red.

bójstwa noworodków płci żeńskiej zastępowane są w niektoryr li krrtjai li selektywną aborcją (Burns 1994; Gargan 1991). W jednej z niedawno wydany* ii < hińskich pulili kacji zacytowano mężczyznę ze społeczności wieiskioi. ktoiy jrowiedziai Wiuio ziobić ultrasonografie, nawet jeśli moja żona musiałaby poddać .u; c/tei<?m al>orr.|om iby śmy mieli syna" (cyt. za Kristof 199l:C12). Ten typ selekt |i pł< iowu| pogłębia mmiiwnu wagę między płciami w niektórych kratach, prowadząc obserwatorów do wniosku, /o małżeństwa praktykują systematycznie eksterminację oparlii na pin (Warnio 1985).

I rzeczywiście, od lat 70. nierównowaga płciowa w Chinach i Indiac h pogłębiła się (Burns 1994; Jeffrey i in. 1988; Kristof 1991; Shenon 1994)

Do nierównowagi między płciami w populacii niektórych kr.iiow przyc zyniała sir; również praktyki kulturowe stawiające dziewczęta w znacząco niekorzystnej sytuacji zdrowotnej w porównaniu z chłopcami. W przeszłości w takich krajach, jak Chiny, Indie, Papua Nowa Gwinea i Malediwy, śmiertelność niemowląt i dziec i pł< i żeńskiej była wyz sza w stosunku do niemowląt i dzieci płci męskiej, ponieważ gorzej je karmiono, nie za pewniano odpowiedniej opieki (wystawiano na czynniki negatywne) lub zaniedbywano w inny sposób. ONZ (2000) znalazła dowody na to, ze w tych kratach występuje zjawi sko wykorzystywania lub zaniedbywania niemowląt płci żeńskiej i małych dziewczynek w wieku od 1 do 5 roku życia. Jak się wydaie. kobiety posiadaj.) biologiczną i genetycz ną przewagę nad mężczyznami w 1 roku życia, czego efektem test mniejsza smiertel ność dziewczynek w tym okresie. Niemniej jednak niektóre stosowane wobec dziewczy nek dyskryminacyjne praktyki w zakresie żywienia i opieki zdrowotnej eliminują jaką kolwiek posiadaną przez nie przewagę biologiczną i w konsekwencji wskaźnik ich śmiertelności wzrasta.

Przepaść między płciami jest największa na Malediwach, gdzie wskaźnik śmiertelności niemowląt wynosi 58 zgonów dziewczynek na 1 tys. żywych narodzin, w wypad ku chłopców - 43. Bezpośrednio za Malediwami sytuują się Chiny i Indie, z śmiertelnością niemowląt płci żeńskiej w wypadku Chin wynoszącą 48 na 1 tys żywych narodzin, a dla chłopców - 35. a w Indiach odpowiednio - 78 dziewcząt 167 chłopców. Inne kra je. gdzie istnieje znacząca przepaść między płciami, a preferowani są chłojicy. to Ne pal. Papua Nowa Gwinea i Samoa. Indie mają największą przepaść między płciami pod względem śmiertelności dzieci (liczba zgonów na 1 tys. dzieci od l. do 4 roku życia: wskaźnik ten wynosi dla dziewcząt 42,0, a dla chłopców 29.4 (United Natłons 2000).

Większość ludzi postrzega zabójstwo ze względu na posiadaną jilet iako jiro blem krajów słabo rozwiniętych, jednak analitycy przewidują, ze |)rzynu|mninj jedna jego forma, a mianowicie selekcja płciowa na etapie zarodkowym, może rozpow.zech nić się w Stanach Zjednoczonych i w Europie, ze względu na bąrd/iei rozwinięte tm h nologie medyczne, które pozwalają na identyfikację pici zarodka juz w dziewiątym tygodniu ciąży. Badania wskazują wzrastającą gotowość ze strony ą>oim znosi i me dycznej do stosowania narzędzi diagnozujących wyłącznie piet zarodka (na jiiośhę m dziców). Na przykład w roku 1972 jedynie 1% lekarzy amerykańsku h ntwleidziln > mogliby diagnozować płód tylko po to. aby określić jego płe<\ indnak juz u ry Inia |)nz

niej 25% wyraziło taką gotowość. Podobnie przeprowadzone w roku 1'imh u.....i yn i

rodowe badania wykazały, że 24% genetyków brytyjskich. 47 kanady|ti«ii ii i < .< i .. gierskich stwierdziło, że selekcja płciowa jest moralnie aki eptowaloa ikoikm lluiiui 1992).    r,aU MMM liii