72008 str

130 Rozdział 4. Socjalizacja płciowa we wczesnym dzieciństwie

współzawodnictwo i konflikt, dobrych facetów przeciwko złym facetom" (cyt. za Lawson |9N9:CI).

Takie przekonanie leży u podstaw wartego 15 mld dolarów przemysłu zabawkowego - co można dowieść, analizując nowe zabawki wprowadzane każdego roku na Amerykańskich Międzynarodowych Targach Zabawek. Wśród oferty na targach w roku 2001 były: walczące potwory, sterowane na odległość elektroniczne roboty, które mogą konkurować ze sobą w „zawodach sportowych robotów”, edycja na 35-lecie „Rock 'Etn Sock 'Em Robots” z wymiennymi częściami i nowymi akcesoriami, które czynią każdą postać z pudelka unikatową; „|aka jest |ej twarz?" - lalka-modclka, którą można łatwo przekształcać, dostarczająca wielu godzin „ekstremalnych działań w dziedzinie twórczej stylizacji" oraz „Aż nazbyt słodziutkie bliźniaczki", dwie bliźniacze laleczki, zapakowane razem z dwumiejscowym wózkiem, które wchodzą ze sobą w interakcje, kończąc zdania rozpoczęte przez drugą, śpiewając razem, kłócąc się i poszuku-iąc się wzajemnie, kiedy się je rozdzieli. Nietrudno jest się zorientować, które z. tych zabawek przeznaczone są dla dziewczynek, a które dla chłopców.

Jedną z najbardziej popularnych zabawek dla dziewcząt nadal pozostaje Barbie, której roczna sprzedaż przynosi 1,3 min dolarów. W ostatnich latach Barbie „pełniła” kilka nietradycyjnych ról, włączając w to kandydatkę na prezydenta, pilota samolotu, dentystkę i astronautkę (chociaż w znajdującej się w rakiecie szafie Barbie leży srebrna bielizna). Chodzi o to, aby była bardziej zorientowana na karierę. W roku 1977 wprowadzono serię „Rozmawiaj ze mną, Barbie”. Lalka posiada odtąd własną stację komputerową, która może być podłączona do rzeczywistego osobistego komputera z CD-romem. Niemniej jednak cała zabawa nadal koncentruje się na robieniu zakupów, pielęgnacji urody i imprezach. Większy niepokój wzbudza Barbie wprowadzona w roku 2000, która jest ubrana w doskonale dobrany koronkowy biustonosz oraz majteczki, podwiązki oraz przejrzyste, obcisłe pończochy. Można zapytać, jaki przekaz socjalizacyjny jest przekazywany za pomocą tej lalki małym dziewczynkom (i chłopcom)?⁵

’ W 1997 r. firma Mattel, produkująca Barbie, ogłosił a, że lalka |est przcpro|cktowywa-na od podstaw po to, aby mieć bardziej realistyczne proporcje ciała. Kiedy Barbie stała się lutem na rynku zabawek w |9ś9 r., miała wysoko ustawiony stopę, która pasowałaby do pięciocalo-wego obcasa, i proporcje 36-20-32 (czyli biust dorosłej kobiety, talię dziecka i biodra nastolatki). Barbie ze zmienionymi proporcjami ma niedługo pojawić się na pólkach sklepowych. W 1997 r. Mattel wprowadziła na rynek także produkt „Zamieszkaj z uśmiechnięty Becky", czyli niepełnosprawną koleżankę Barhic na wózku inwalidzkim, która spotkała się ze zróżnicowanymi reakc|.iiui ze strony grup niepełnosprawnych. W roku 2000 na rynek chiński wprowadzono podobną do Barbie lalkę Ytic-Sai. Je| twórczyni, gwiazda chińskiej tclewiząi Yue S.n k in, twierdzi, ze wprowadzenie lalki ma na celu przekonanie chińskich dziewczynek do doceniania własnego unikalnego piękna i dziedzictwa. Jednakże kształt oczu tej lalki nie różni się zbytnio od ksztaho oczu amerykańskiej Barbie, a w |cj garderobie znalazły się stroje „Disco <url" i „Birlhday 1’nncess" (Smith 2000).

1'odsumowując: z niewidoma wyjątkami, zabawki dla małych dzieci zmierzają d<> silnego wzmacniania stereotypów płciowych. Te zabawki - oraz B, sposób ich reklamowania oraz pakowania - pokazują dzieciom, ze to, co one fś wtot'ii robić, |ak również, co one potrafią robić, |est w dużej mierze determi nowalie przez ich pleć. Co - poza zabawkami - jest jeszcze ważne w socjali/a cji płciowej we wczesnym dzieciństwie? Można w tym miejscu przywołać ba dania Kheingold i Cook (1975), które wykazały, ze książeczki Jla dzieci są jed ną z dwóch rzeczy w równym stopniu łubianych przez chłopców i dziewczę ta. Przyjrzyjmy się zatem krótko dziecięcej literaturze.

Wizerunki płci w literaturze dla dzieci

Tradycyjnie, w literaturze dla dzieci ignorowano dziewczęta bądź przcdsi.i wiano dziewczęta i chłopców w sposób bardzo stereotypowy. Na przykład, na początku lat 70. Lenore Weitzman i jej współpracownicy (1972) stwierdzili, na podstawie analiz nagrodzonych w konkursach książeczek z obrazkami dla przed szkolaków, że chłopcy byli w nich zwykle przedstawiani jako aktywni poszuki wacze przygód i liderzy, natomiast dziewczęta jako osoby pasywne, które im pomagały i usiłowały ich naśladować. Chłopcy byli zwykle nagradzani za swoje dokonania i za inteligencję, a dziewczęta za „doskonały wygląd". Z kolei, w ksią żeczkach dla dzieci, w których pojawiały się postacie dorosłych, mężczyźni pełnili wiele różnorodnych ról społecznych, podczas gdy działania kobiet związane były głównie z prowadzeniem gospodarstwa domowego. Okazało się też, że w około jednej trzeciej książek postacie kobiece w ogóle się nic pojawiają.

Badania Weitzman powtórzone zostały 15 lat później przez Williamsa i jego współpracowników (1987). Stwierdzono znaczący postęp w dziedzinie reprezentacji kobiet. Jedynie w 12,5% książek, które opublikowano na początku lat 80., nie pojawiły się kobiety, przy czym w jednej trzeciej ogółu publikacji kobiety były głównymi bohaterkami. Niemniej jednak, chociaż mężczyźni i kobiety z niemal jednakową częstotliwością pojawiali się w literaturze dziecięcej, sposób, w jaki byli przedstawiani, zasadniczo się nic zmienił. Według Williamsa i innych autorów (1987:155): „W odniesieniu do portretowania ról i nakreślania cech, kobiety nie wydają się zestcreotypizow.me, ile po prostu bezbarwne. Nie istnieje zachowanie, które byłoby charakterystyc/ ne dla większości kobiet; natomiast niemal wszyscy mężczyźni są przedstawia m jako niezależni, wytrwali i aktywni. 1’oz.a tym, różnice w sposobach przed stawiania kobiet i mężczyzn są całkowicie zgodne z tradycyjną kulturą"

W roku 1997 bibliotekarka dziecięca kathlccn Odcan podal i, /e chociaż co roku publikuje się ponad 4 tys. książek dla dzieci, w zdecydowanią więk szóści kobiety są przedstawiane w rolach wspierających i jedynie niewiele po st.ici kobiecych jest odważnych, silnych fizycznie lub inezaleznyi h Z wielu tysięcy książek dostępnych dla dzieci w każdym wieku, od pi zrd • ■ < >1 ikow do