68216 str 8

118

Rozdział 4. Socjalizacja płciowa we wczesnym dzieciństwie

com dokonywanie zamiany/substytucji na pryzmat „indywidualnych różnic", które uwypukliłyby „istotne zróżnicowanie jednostek w ramach grup" (hem 1981:613).

W trakcie analizy hem (2000) prezentuje wiele wyników badań, które potwierdzają część jej teorii, a w szczególności różnorodne skutki polaryzacji płciowej (patrz np. hem 1975, 1981; hem, Lenney 1976; Frable, hem 1985). Podobnie |ak dzieje się to w wypadku dokonanej przez Chodorow (1995) re-wizji perspektywy psychoanalitycznej, tak i idee hem są bez wątpienia na tyle prowokacyjne, że implikują rozlegle badania oraz debaty. Dostarczanie dzie-cioin alternatywnych pryzmatów organizujących i pozwalających na zrozumienie informacji może być trudniejsze, niż się wydaje, hadania wskazują na to, ze nawet rodzice, którzy świadomie próbują socjalizować swoje dzieci w nietradycyjny, płciowo neutralny, pozbawiony stereotypów sposób ostatecznie często wchodzą w odmienne interakcje z synami i córkami oraz zachęcają ich do płciowo typizowanych zabaw i zachowań (Golombok, Fivush 1994; Weisner, Wilson-Mitchell 1990).

Dodatkowe badania wskazują, że nawet jeśli jakaś osoba nie chce przyjąć danej pici kulturowej (West, Zimmerman 1987) lub chce przyjąć pleć kulturową nie uznawaną w naszym społeczeństwie, to inni ludzie i tak, opierając się na fizycznych przesłankach płynących od tej osoby, nadadzą jej jeden z rodzajów pici kulturowej posługując się akceptowanymi przez społeczeństwo kategoriami w tym zakresie. „Nie możemy uciec od urzeczywistniania pici kulturowej, lub - bardziej szczegółowo - od urzeczywistniania jednego z dwóch rodzajów pici kulturowej” (Lucal 1999:785). Teoria hem powinna również zostać zweryfikowana w badaniach nad różnymi rodzinami - odmiennymi pod względem rasy i etniczności, klasy społecznej i struktury rodzinnej - ponieważ, podobnie jak dzieje się to w wypadku teorii rozwoju poznawczego, traktuje ona pryzmaty płciowe w naszym społeczeństwie jako monolityczne; w praktyce mogą one różnić się w zależności od grupy społecznej.

W tabeli 4.1 dokonano podsumowania teorii hem i innych przeanalizowanych tu teorii socjalizacji płciowej. Przejdźmy teraz do sposobów, w jakie rodzice socjalizują swoje małe dzieci w zakresie pici kulturowej.

Stawanie się kobietami lub mężczyznami

Jeżeli zapytalibyśmy rodziców oczekujących dziecka, czy pragną, aby było ono chłopcem czy dziewczynką, to większość odpowie, że nie ma preferencji w tym zakresie (Steinbacher, Ciilroy 1985). Jednakże dominacja takiej postawy występuje od dość niedawna; tul lat 30. do lat 80. większość Amerykanów wyrażała swoje preferencje na rzecz chłopców, jeśli chcieli mieć tylko jedno dziecko, lub preferencje, aby liczba chłopców przewyższała liczbę dziewcząt, jeśl, były to rodziny wielodzietne (Coombs 1977; Williamson 1976).

Tabela 4.1. Teorie socjalizacji płciowej

Teoria    Główni    Podstawowe założenia

przedstawiciele

Teorie

psychoanalityczne (np. teoria identyfikacji)

Zygmunt Freud. Karen Horney. Erik Erikson. Melanie Klein. Clara Thompson. Jacques Lacan. Juhet Mitchell. Nancy Chodorow

Teorie

społecznego uczenia się

Albert Bandura

Teorie rozwoju poznawczego (np. teoria schematów

płciowych, teoria pryzmatów kulturowych)

Jean Piaget. lawrence Kohlberg. Sandra Bem

Dzieci przechodzę przez kilka etapów w rozwoiu swoiej osobowości. Do ok. 4 lat życia doświadczenia rozwojowe dziewcząt i chlopcow sę jKKlobne W wieku 4 lat dzieci nieświadomie zaczynaję modelować swoie zachowania na wzór rodziców toj samej pici. uc/qc się przez to. w jaki sposób zachowywać się w sjx>sob właściwy dla swojei płci. Dla chlopcow motywacja do identyfikacji wynika z leku przed kastracja, dla dziewcząt natomiast z zazdrości o penisa Modyfikacja podstawowego założenia teorii opiera się na wprowadzeniu pojęcia zazdrości o macicę, jak również na koncentrowaniu uwagi na relacjach między matkę a dzieckiem, a nie ogniskujących się na penisie zwięzków ojca i syna lub ojca i córki. Dalsza modyfikacja tej teorii poszerzyła ję o kolejne twierdzenie. Dotyczyło ono istotnej w procesie kształtowania się tożsamości płciowei roli me doświadczanego przez dziewczęta przymusu psychicznego oddzielenia się synów od matek

Dzieci nabywaję płeć kulturowę na dwa sposoby: przez wzmocnienia (np. przez bycie nagradzanymi za stosowne pod względem płci zachowania i kar.me za niestosowne pod względem płci zachowania) i przoz naśladowanie wzorow

Dzieci uczę się płci kulturowej i stereotypów ie| dotyczących w procesach psychicznych zmierz.iia< y< ii do organizacji własnego świata społecznego Aby nadać znaczenie informacjom uzyskanym za imiiikk ,| zmysłów, dzieci rozwiiaię kategorie lub schematy, które pozwalaję im organizować poczynione obserwar ie i zdobyte doświadczenia według określonych wzorów lub prawidłowości. Płeć jest lednym z pierwszych schematów, ponieważ stanowi ona relatywnie stabilna, łatwo rozróżnialną kategorię i posiada jednoznaczne kryteria oceny.

W teorii schematów kulturowych, która zawiera elementy teorii społecznego uczenia się. dzieci sę socjalizowane tak. aby akceptowały pryzmaty płciowe swojego społeczeństwa (to jest założenia na temat męskości i kobiecości). Ta enkulturacja urzeczywistnia się przez zinstytucjonalizowane praktyki społeczne, jak również jawne lekcje lub .metaprzesłama' na temat wartości i znaczęcych różnic, które organizuję codzienne życie dżieci od dnia ich narodzin.