str

132

Rozdział 4. Socjalizacja płciowa we wczesnym dzieciństwie

nastolatków, Odean stworzyła listę ok. f>()(), w których znajdują się postacie dziewczęce, przeciwstawiające się stereotypowi kobiety: dziewczęta, które podejmują ryzyko i wychodzą naprzeciw wyzwaniom bez konieczności uzyskania ratunku ze strony mężczyzn, dziewczęta, które rozwiązują problemy, a me oczekują, ze inni dostarczą im gotowych rozwiązań, i dziewczęta, które czynią błędy, ale uczą się na nich. Istnieje bardzo niewiele, jak zauważyła Odean, książek o dziewczęcych zespołach sportowych, chociaż 2 min dziewcząt gra w takich zespołach (por. rozdz. 12) i żadnych książek fantastycznych z bohaterami zwierzęcymi analogicznych do popularnego Wind in the Willowi, w których występowałyby żeńskie charaktery.

Jedno z niedawno przeprowadzonych badań wskazuje na to, że w dziecięcych książeczkach z obrazkami rasa ilustratora może wpływać na różnice w ilości prezentowanych stereotypów płciowych. Roger Clark i jego współpracownicy (1993) przeanalizowali ilustrowane książeczki dla dzieci, które otrzymały nagrody w latach 1987-1991 i porównali ilustracje wykonane przez białych i afroamerykańskich rysowników. Odkryli oni, że wszystkie książeczki zawierały dużą liczbę głównych bohaterek, przedstawianych jako hardziej niezależne, kreatywne i asertywne, niż działo się to w przeszłości. Przy czym książki ilustrowane przez Afroamerykanów (i napisane przez afroamerykańskich autorów) czyniły kobiety bardziej widocznymi i częściej przedstawiały je jako konkurujące, wytrwale, wykształcone, agresywne, emocjonalne i aktywne. Clark i inni (1993) argumentują, że w niedawno wydanych książeczkach ilustrowanych przez białych widoczny jest liberalny feministyczny nacisk na bardziej egalitarny sposób przedstawiania postaci kobiecych i męskich, podczas gdy te, które ilustrowane są przez artystów afroamerykańskich, odzwierciedlają takie cele teoretyków czarnego feminizmu, w których kładzie się nacisk na to, iż kobiety są w większym stopniu niż mężczyźni skłonne do podjęcia opieki nad innymi i przyjęcia za nich osobistej odpowiedzialności.

Nie ulega wątpliwości, że obecnie literatura dla dzieci jest mniej seksi-stowska niż wówczas, kiedy Weitzman przeprowadzała swoje badania, jednak większość zmian jest mało znacząca. Ponadto, należy postawić pytanie, jaki jest wpływ zmniejszenia liczby stereotypów występujących w literaturze dziecięcej na sposób myślenia dzieci o pici kulturowej. W jednym z badań, w którym próbowano odpowiedzieć na to pytanie, stwierdzono, że nietradycyjne dotyczące pici kulturowej - przekazy mogą zostać przez małe dzieci po prostu nie zauważone. Bronwyn Davies (1989) czytała opowiadania, w których znajdowały się wątki feministyczne, grupie przedszkolaków, chłopcom i dziewczynkom, z różnorodnych środowisk rasowych, etnicznych i klas społecznych. Stwierdziła ona, że większość dzieci nie darzyła sympatią tych postaci z opowiadań, które podejmowały role nietypowe dla danej pici lub za jednym razem typowe dla jednej pici, a za kolejnym razem - dla drugiej. Niebyły też w stanic identyfikować się z nimi. Zanim te będące w wieku 4-5 lat dzieci usłyszały te opowiadania, „władza uprzedniej struktury tradycyjnej nar-i i i

Staw.iiiic My koliu i .mii luli iii* /• ' * /n mu

racp zablokowała mo/.liwośv akceptacji imwci nm •* u •    "" 'I"

strzeżono w tym zakresie /..uliiy*. li m/nn i .imiwy* li * im* u> * li bil* I* I > • •" * li Należy jednak zarazem pndku siu, .■> nnkim * mdi., podiyli ni Im.In wczesnym etapie socjalizacji swnn.li d/n.i wimIi Ii pi * I • mia un i iki. *n

nawyku postrzegania rzeczywistości, który pn/liawioiiy byłby •* l ...... P"

laryzacji płciowej. I tak, dwo|e uc/esiincz.|cyib w b.i.l.ima* li d/icu, który*.li rodzice nie preferowali płciowo spol.tryzow.unj .m |.th/.u |i, nn negowało po staci angażujących się zarówno w n idycyinn I* obiec i . |d i męskie d/i.ilama, i miało mniej trudności w nleiiiylikow.iiuu siy / lymi postaciami |est to od krycie optymistyczne, które nu tylko si mówi potwierdzenie dla omawi me| wcześniej - teorii płci kulturowei stworzonei przez Sandry Iłem, ale także wy kazujc możliwość soc|.ili/ac|i po/h.iwioiuj stereotypów płciowych, jeżeli d/ia lania rodziców są w tej dziedzinie konsekwentne.

l’o spostrzeżenie jest szczególnie istotne w świetle badan, które wsk.iz.ujq na fakt, że rodzice zazwyczaj typizii|.| postaci w płciowo specyficzny sposob, gdy są one opisywane jako pozbawione pici kulturowej lub płciowo neutralne. W 95% takich przypadków typiz.owanie ma charakter zmaskulinizowany (DeLoache i in. I‘>X7). Jedyny obrazek, który powoduje nadawanie etykietki żeńskiej, przedstawia rodziców pomagających dziecku. Interpretacja pozostaje spójna ze stereotypami płciowymi: kobiety potrzebują więcej pomocy niż męż-czyźni i s.j bardziej wrażliwe na potrzeby dzieci. Rezultaty tych badań pokazuj;) więc, że „portretowanie dzieci w sposób płciowo neutralny jest w praktyce kontrproduktywne, gdyż dorośli «czytają» dzieciom książeczki z obrazkami w sposób, który wytwarza nawet więcej płciowo zcstercotypizowanycb prezentacji, niż czyni to przeciętna książeczka dziecięca" (Dcl.oachc i iii. I 9X7:176).

W podsumowaniu naszego dotychczasowego omówienia możemy stwierdzić, że niemal każdy znaczący wymiar środowiska dzieci - jej lub jego ubiór, zabawki i, w mniejszym zakresie książeczki - jest ustrukturyzowany sto sownie do kulturowych oczekiwań co do zgodnego z pici.) zachowania. Jeśli, jak utrzymują teoretycy nurtu rozwoju poznawczego, nule dzieci próbują aktywnie organizować wszystkie codziennie otrzymywane informacje, to rodzice i inni dorośli w oczywisty sposób dostarczają im wszystkich możliwych środków do realizacji tego celu. Wbrew swoim twierdzeniom, nawet większość rodziców, postrzegających siebie jako egalitarnych, zmierza do dostarczenia dzieciom zróżnicowanych doświadczeń i możliwości, reagując w odmienny sposób, stosownie do ich pici. W konsekwencji, dzieciom nie pozostaje nic innego, jak tylko uznać, że pleć jest ważną kategorią społeczną. Do czasu rozpoczęcia nauki szkolnej dzieci są już nauczone postrzegania świata w kategoriach dychotomicznych: on i ona.

Jednakże nie tylko rodzice socjalizują małe dzieci. W badaniach uwypuklono także znaczenie rówieśników we wczesnej socjalizacji, lak więc, aby zakończyć ten rozdział, trzeba rozważyć sposoby, w których nule dzieci pomagają socjalizować siebie wzajemnie.