str

134

Rozdział 4. Socjalizacja płciowa wc wczesnym dzieciństwie

Wczesna socjalizacja ze strony grupy rówieśniczej

|ak pi/ zauważyliśmy wcześniej, socjalizacja nie stanowi jednotorowego procesu, przebiegającego od dorosłych ku dzieciom. W większym stopniu soc|alizuc|a w dzieciństwie stanowi kolektywny proces, w trakcie którego „dzieci twórczo przystosowuj;) informacje uzyskane ze świata dorosłych po to, aby wytwarzać swoje własne unikatowe kultury rówieśnicze" (Corsaro, F.der 1990:200). Rzeczywiście, według I4everly Fagot (1985) rówieśnicy tej samej płci stanowi.) najbardziej potężne agendy socjalizacji.

Dzieci socjalizuj.) jedno drugie przez swoje codzienne interakcje w domu i podczas zabawy. Badania pokazują, że jedną z pierwszych prób małego dziecka w zakresie różnicowania społecznego jest wzmaganie segregacji płciowej. Obserwacje małych dzieci podczas zabawy pokazują, że dobrowolnie segregują się one w grupy o tej samej pici. Ta preferencja zabawy z rówieśnikami tej samej pici pojawia się w wieku 2 i 3 lat i staje się coraz silniejsza, gdy dzieci przechodzą od wczesnego dzieciństwa w jego późniejszy okres (Feiring, Lewis 1987; Serbin i in. 1991). Poza tym, kiedy porównamy chłopców z dziewczętami, okaże się, ze wykazują oni tendencję do interakcji w większych grupach, są bardziej agresywni i nastawieni na konkurencję oraz angażują się w bardziej zorganizowane gry i działania (Corsaro, Fdcr 1990; Maccoby 1988; Shcldon 1990).

I borne (1993) krytykuje większość z tych badań za koncentrowanie uwagi wyłącznie na zróżnicowaniu płciowym i ignorowanie podobieństwa płciowego oraz interakcji między płciami. Podaje ona wiele przykładów, w których małe dzieci pracują kooperatywnie i bezkonfliktowo w zintegrowanych płciowo grupach (por. także Goodenough 1990). Wskazuje również na fakt, ze dzieci często angażują się w działania „na pograniczu”: próbują przekroczyć granicę świata drugiej pici i uczestniczyć w działaniach międzypłciowych. Mimo to istnieją znaczące dowody na to, że nawet bardzo małe dzieci nagradzają płciowo stosowne zachowania i pokazują dezaprobatę dla zachowań przekraczających ograniczenia własnej pici u ich rówieśników (Fagot, l.cmhach 1983; Goodenough 1990; C.L. Martin 1989). W rzeczywistości badania wykazują, że przedszkolaki nie aprobują płciowo „niestosownych” zachowań u swoich rówieśników w większym stopniu niż dorośli (Golombok, Fmisli 1994).

Zarówno chłopcy, |ak i dziewczęta, którzy wybierają płciowo stosowne zachowania, są hardzici łubiani przez swoich rówieśników i mają większe szanse zdobycia partnerów do zabawy (CM.. Martin 1989; Roopnarinc 1984). Niemnie) jednak, chłopcy są bardziej krytykowani przez, swoich rówieśników /a zabawy przekraczające ograniczenia własnej płci, a chłopcy, którzy bawią Mę z dziewczynkami, są niepopularni w swojej grupie rówieśniczej (Lobel i in. |o>>3; McGulfcy, Kich 1999; Koopnarine 1984). Fagot i Leinbach (198 1) zauważyli, ze .Ma chłopców rówieśnicy są nawet bardziej znaczącymi socjali-

rami niz nauczyciele Kiedy chłopcy obserwowani w ośrodku opieki dziennej otrzymywali sprzeczne przekazy od rówieśników i nauczycieli w kwestii zabawy typizowanej płciowo, bardziei orientowali się na dostoso wanie się do swoich rówieśników; a nauczycielskie iiapoininaina miały mc wielki wpływ na ich zachowania.

W oczywisty sposób dzieci aktywnie uczesinicz.; w procesie siKiahzacji. Wrócimy do tej kwestii w rozdz. 5, kiedy będziemy omawiali interakcje mię dzy dziećmi w szkołach. Możemy jednak stwierdzić, ze dostępne dane poka żują, że małe dzieci w trakcie socjalizacji powinny byt uważane /a partnerów przez rodziców i innych opiekunów, wl.jczając w to soc|.ilirac|ę płciową-

Dziecko do wieku 5 lat

Podsumowując, w okresie wczesnego dzieciństwa, chłopcy i dziewczęta, przynajmniej te z rodzin białych, dobrze sytuowanych, pełnych (z dwoma rodzicami) i heteroseksualnych, są socjalizowani w oddzielne i nierówne płcie kulturowe. Małych chłopców naucza się niezależności, kompetencji w kwestii rozwiązywania problemów, asertywności i ciekawości swojego środowiska - kwalifikacji, które są wysoko wartościowane w naszym społeczeństwie. Małe dziewczynki, przeciwnie, naucza się zależności, pasywności i orieittac|i na dom - cech, które w naszym społeczeństwie wiąże się z dewaloryzacią. Dzieci same w sobie wzmacniają praktyki socjalizacyjnc dorosłych przez wz.i jentne socjalizowanie się w grupach rówieśniczych.

Czy, biorąc pod uwagę wcześniejsze rozważania, można sformułować wniosek, że nieseksistowska socjalizacja jest niemożliwa? /. pewnością m< ma podstaw do takiego wniosku. Przypomnijmy sobie badania Davies (198¹ź) po kazujące, że świadome wysiłki w zakresie nieseksistowskiej socjalizacji podej mowane przez rodziców mają pozytywny wpływ na postawy i zachowania dzieci (patrz także l.orber 1986). Niemniej jednak musimy pamiętać o tym, ze nie tylko rodzice są odpowiedzialni za socjalizację płciową. Rzeczywiście, jak zobaczymy w rozdz. 5 i 6, szkoła i media zajmują miejsce, które opuszczaną dorośli, a rówieśnicy pozostają aktywnymi socjalizatorami w trakcie całego naszego życia.

Słowa kluczowe

Aiulrocciiiry/in orientacja na mężczyznę; zawiera w sobie przekonanie, ze mężczyźni s.| nadrzędni wolne kobiet i ze męskie doświadczenia stanowią normatywne standardy, w stosunku do kiorycli kobiety powinny być oceniane.

1

scin i iIi/iii biologiczny pryzmaty kulturowe, które racjonalizują i uprawomaciiia-ii /arów......idroceiiiryzni, yik i polaryzację płciową przez portretowanie ich |.iko