tpl0

pieczających przed zmianami substancji czynnych, do określonej objętości

zagęszczania są obniżone ciśnienie i temperatura procesu nie przekraczająca na ogół 50°C w odpowiednich wyparkach (ryc. 18.2 i 18.3). Miesźamnę|o^^|li płynów wyciągowych pozostawia się na 3 doby w temperaturze nie wyżsżeji^^i,' f£Jf"' 15°C i cedzi.

W warunkach przemysłowych proces otrzymywania wyciągów płynn^g^¹*® prowadzi się w baterii ekstraktorów z mieszadłem lub rzadziej per kolatorów.^ i innych omówionych w rozdz. 6.

Wyciągi płynne powinny być przezroczyste, o barwie, zapachu i srńsdait| właściwym dla wytrawianego surowca. W wyciągach płynnych (FP V) ozna? cza się: .Tożsamość, zawartość substancji czynnych lub suchą pozostałości w wyciągach, w których nie są one oznaczane. Określa się też gęstość,?za-l wartość alkoholu etylowego oraz zanieczyszczenie metalami ciężkimi, zamęj czyszczenia Huki*obiulogicznw. I rwałosc v*yciągów płynnych zbiizona jest do,. nalewek.    ^ł •

Wyciąg z korzenia pokrzyku płynny {Belladonnae extractum fluidum FP IV. Sporządza się go przez perkolację grubo sproszkowanego surowca • alkoholem etylowym 80°:

100 cz. 80 cz. 20 cz.

Belladonnae radix (sito 0,5 mm) Aethanolum 95°

Aqua

Po zebraniu 85 cz. wycieku wytrawianie prowadzi się do wyczerpania ; surowca, co sprawdza się reakcją na obecnoć alkaloidów w następujący sposób^ do 5 ml perkolatu dodać kilka kropli 10% kwasu solnego, po odparowaniu dÓ|: sucha pozostałość rozpuścić w 5 ml wody, przesączyć i dodać kilka kropli odczynnika Mayera — nie powinno natychmiast wystąpić zmętnienie, dopusz<{ czalna jest opalizacja. Po zakończeniu wytrawiania drugą porcję perkolatu^-odparowuje się pod zmniejszonym ciśnieniem w temperaturze poniżej 50°G do 10 cz. i łączy z częścią pierwszą (85%). W otrzymanym wyciągu należy oznaczyć zawartość alkaloidów i, w razie potrzeby, rozcieńczyć alkoholem'.'; • etylowym 80° do przepisanego stężenia substancji czynnych. Wyciąg powinien,, zawierać nie mniej niż 0,35% i nie więcej niż 0,40% alkaloidów, obliczonych; jako hioscyjamina.    :

Surowcem wyjściowym jest korzeń pokrzyku, ponieważ wyciąg płynny otrzymany z liści jest mniej trwały, ze względu na wydzielanie się zielonego^ osadu podczas przechowywania. Płynny wyciąg z korzenia pokrzyku należyto,, leków silnie działających (wykaz B).    ' ^

Wyciąg tymiankowy płynny (Thymi extractum fluidum) — FP V. Jest ciemno-. ,, brunatną cieczą o swoistym, silnym zapachu i smaku.    )    j|

Surowiec wyjściowy stanowi ziele tymianku. Tymianek jest rośliną wybitnie^.i. olejkową, o zawartości olejku eterycznego średnio 2,56% (0,40—3,4%). Pod-'v j stawowymi składnikami olejku są fenole, głównie tymol i karwakrol, w ilósci;i|;. | 20—40%. Poza tym w surowcu są garbniki (ok. 10%), substancje gorzkie,. | saponina kwaśna i obojętna, glikozydy flawonoidowe.    .

100 cz.

Thymi herba (sito 1,6 ram) Aethanolum 95°

Glycerolum 86%

Aqua

Aethanolum 95°

Aqua

Natrii hydrici sol. 15%

rozpuszczalnik I

rozpuszczalnik II

19    cz.    1

10 cz.    i

20    cz.    j

40 cz.    |

245 cz.    j

q.s.

II, ps

Ziele tymianku, odpowiednio rozdrobnione i odsianę od pyłu, zwilża się rozpuszczalnikiem I. Po spęcznieniu surowca (2 h). przenosi się go do per-kolatora, dodaje rozpuszczalnik II i całość pozostawia pod przykryciem na 24 h. Po skończonym okresie maceracji zbiera się 95 cż. wyciągu i oznacza jego kwasowość. W tym celu należy pobrać 1 ml wyciągu, rozcieńczyć 100 ml wody i miareczkować 0,1 mol/I roztworem wodorotlenku sodu wobec fenoloftaleiny. Z obliczonej objętości wodorotlenku sodu, potrzebnej do zobojętnienia 95 cz. wyciągu, należy dodać połowę wyliczonej ilości i uzupełnić preparat do 100 cz.

rozpusz-czmniKicm ii.

Wyciąg tymiankowy płynny sporządza się metodą perkolacji w sposób nieco zmodyfikowany, stosując dwa rozpuszczalniki. Jeden z nich służy do zwilżenia 'surowca, a drugi do przeprowadzenia perkolacji. Podobnie jak nalewki, ziele tymianku wytrawia się ściśle określoną ilością rozpuszczalnika, z pominięciem całkowitego wyczerpania surowca. Poza tym rezygnuje się z zagęszczania płynu wyciągowego, w celu uniknięcia strat składników lotnych.

Alkalizowanie wyciągu ma na celu przeprowadzenie fenolowych składników olejku w łatwo rozpuszczalne sole sodowe (fenolany), ponieważ w tej formie główne składniki olejku są trwalsze w wyciągu o małym stężeniu alkoholu etylowego. Zastosowany rozpuszczalnik (alkohol etylowy 16°) nie zapewnia całkowitego wytrawienia olejku eterycznego, ale umożliwia przejście do roztworu również saponin, składników wspomagających wykrztuśne działanie leku. Poza tym tak sporządzony wyciąg daje klarowne roztwory po rozcieńczeniu wodą w przypadku sporządzania leków recepturowych.

Wyciągi olejowe. Stanowią formę wyciągów płynnych, w których do wytrawiania suchego surowca roślinnego używa się, jako rozpuszczalnika, oleju roślinnego. Z reguły stosuje się metodę maceracji dynamicznej. Wytrawianiu ulegają substancje o charakterze lipofilowym.

W warunkach przemysłowych stosuje się maceratory z mieszadłem i możliwością prowadzenia procesu ekstrakcji w podwyższonej temperaturze. Odpowiednio rozdrobniony surowiec maceruje się do stanu uzyskania równowagi, tj. do czasu, gdy rozdzielenie substancji wytrawianych pomiędzy wyciągiem a pozostałością w surowcu osiągnie wartość stałą. Zbiera się płyn wyciągowy przez odciekanie, a surowiec poddaje prasowaniu, najczęściej w prasie ślimakowej. Połączone płyny wyciągowe cedzi się i dozuje lub używa jako półproduktów do sporządzania emulsji, maści lub preparatów kosmetycznych. Preparatami o przeznaczeniu dermatologicznym są np. olej z łopianu (Bardanae oleum) oraz olej z kwiatów nagietka (Calendulae oleum).

Głównie dla potrzeb przemysłu kosmetycznego, do sporządzania wyciągów używanych jako półprodukty, stosuje się do wytrawiania suchych surowców roślinnych, w zależności od przeznaczenia, olej parafinowy, glicerol, glikol propylenowy.