tekst8

114 Knyntof PoduHki

jogo otoczuńin. Istnieje oRromnn literatura zagraniczna i znacznie mnie; oh; filii literatura polaka poświęcono molywnqji turystów¹⁹.

Najczęściej sa motywacjo cha rak tory styczne dla roli apoiaczmij turysty uznaje sic dążenie do wypoczynku oraz dążenie do poznania innogu środowiska. Przy takim rozumieniu turystyki, jako podróży dobrowolno; w colach wypoczynkowych lub poznawczych, jej początki można dostrzec w starożytne; Grecji i Rzymie. W V w. p.n.e. Grek Horodot odbył poznawcza podróż po ówczesnym imperium perskim obejmującym Babilonię, Syrię i Mezopotamię. Jego Historia wojen perskich to opis podroży po Egipcie, przez wieki służący za niedościgniony wzór pisarstwa podróżniczego. W II w p.n.e Kmiliusz Paulus, naczelny dowództwo armii rzymskiej zwiedzał znbytki starożytnej Grecji Również w II w p.tuo anonimowy Aleksandryjczyk sporządził listę „siedmiu cudów świata", czyli najwspanialszych obiektów wartych obejrzenia.

W«xyiitki|: były duetami człowiek*, nie przyrody i wlękstość bytu bardzo atarn: piramidy, wi*/]|i:c ecrotiy w Babilonie’ poaą« Zeusa w Olimpii, dacio FUHmum f-.J. świątyni* Artemidy w Hrór. Mauzoleum. Tytko Kolo* Rodyjski i latarnia morak* w Alokaandrii pochodńly a ciazów autora fiaty¹⁴.

Co najmniej od I wieku p.n.e patrycjusze rzymscy wyjeżdżali na wakacje, na wypoczynek do swoich drugich lub kolejnych willi położonych w pod rzymskich miejscowościach Tivoli, Salerao czy Ostia, bądź do bardziej odległych kurortów, takich jak Aqua Gał idąc (obecnie Vichy). Aqua Hclveticae (obecnie Baden) czy Aęua Solis (obecnie Bath)^ł\ Zatem już w antyku pojawiły się takie zjawiska kulturowe jak „wakacju", „kurorty" (..wody") i „zwiedzanie zabytków", z;nwiskn, które z czasem stały się charakterystyczne dla turystyki jako specyficznej formy podroży.

W dobie nowożytnej podróż turystyczna pojawiła się stosunkowo późno, bo w wieku XVI. Ówczesne elity wysyłały młodzieży w objazd po Europie Zu-chodnicj. Zadaniom młodych szlachcioów, a z czasem i bogatszych mieszczan. było poznanie życia w innych krajach i podjęcie tam studiów. Po przeszło stuleciu, w 1667 r., ton typ podróżowania nazwano mionem Grand Tour. Tormin ten przyjął się jako nazwo własna podróży edukacyjnych odbywanych w XV1-XVII włoku¹⁰.

Z perspektywy współczesnej najbardziej charakterystyczną cechę podróży odbywanych do końca wieku XVIII stanowiło to, że były one nastawiono na „słowo, nie na obraz, na ucho i język, a nie oko"¹⁷, na dialog, dyskurs, o nio na pstrzenie, zwiedzanie, oglądonie.

¹⁹ V/o\t np: ph.l. Pflarcc. Thf Snciat Psycholog? of Tourist Rthauiour, Oxf<ml 1082; K. Pnuwlawaki. CtłoWith a turystyka. Zarys socjologii turystyki, Kraków 1007.

'* L C*"mm. Podrótf u> starożytnym iwisde, prcel. A. Fla*ii\nkn, M. Radllśnlin-Kanlaś, Wrocław 1081. *.1841    *

¹⁰ A. Kowalczyk, dc. cyc

^Ia A. M|cak d>. cyt; J. Urry, Th* Taurist Cant. London 2002.

¹⁷ J Adler. Orlglns of Sighlsselng, .Annala of TourUm Reacarclf 1080, vol. 10, a. 10.

Kolejna foza w rozwoju podróży lo „odkryte¹ ponownie w XVIII wieku podróże do wód - forma wypoczynku, leczenia I celebrowania tycia towar¹?' akingo. Turyatyka we współczesnym znaczeniu, jako rodzaj konsumpcji. rozpoczyna nii? w 1841, gdy Anglik Thomnu Cook zakłnrin pierwNM w iiwitr.in biuro podróży, wykupuje „hurtowo" 570 biletów kolejowych i organizuje pierwszą, zorganizowany wycieczki; z Lekostar do Inughborough Ten przaiuro może dokonać się tylko dzięki pojawianiu się parokrotnie ezybazego od pic chura. konia czy powozu, i na dodatek maaowego, środka transportu, jakim była kolej żelazna. Od tego momentu podróż staje się produktem na sprzedaż, W roku 1863 wo Wrocławiu powstaje niemieckie biuro podróży 8tangen. drugie biuro podróży na świocie. To jednak biuro Cooka jeat pionierem tury¹ styki. W 1868 r. Thomas Cook orgAnizuje piorwszy wycieczkę do Egiptu.

0    w 1878 pierwszy wycieczkę dookoła świata. W 1880 jego syn, John Mason Cook, wyjeżdża do Indii, gdzie w Bombaju i Kalkucie zakłada biura. Nie tylko organizuje oficjalny wizytę w Indiach królowej Wiktorii, ale także pielgrzymki do Mekki dla indyjskich muzułmanów².

Następna rewolucja w podróżowaniu ma miejsce po II wojnie światowej, gdy samoloty pasażerskie umożliwiają dotarcie na inny kontynent w przeciągu zaledwie kilku godzin. Alo jaszcze w 1938 roku linia lotnicza Pan American Airways zorganizowała pierwszy wycieczkę turystów amerykańskich do Europy. Dla porównania, najkrótsza podróż Kolumba przez Atlantyk zajęła mu 36, najdłuższa 132 dni. Tak ogromne różnico w czasie w przypadku podróży morskich wynikały z ogromnej zależności od wiatrów, prądów

1    innych czynników naturalnych. Nic dziwnego, że poznawanie świata zajęło ludzkości kilka tysięcy lat, a ostatnie białe plamy (Antarktyka) zginęły z mapy dopiero w połowie ubiegłego wieku¹®.

Przez ostatnie półwiecze liczba .przekroczeń granic w dygu roku" (inaczej nie daje się rejestrować międzynarodowego ruchu turystycznego) na świede wzrosła 28 razy. z 25 milionów w 1950 do 700 milionów w roku 2002¹®. W Polsce liczba ta wzrosła z 44 163 w pierwszym roku popaździemikowej odwilży do 55 milionów w 1999 roku, czyli w ciągu 45 lat wzrosła aż 211 razy²¹. Chociaż nadal granicy nigdy nie przekroczyło 39% mieszkańców naszego kraju, o poza Europą było najwyżej 2% rodaków²², to epoka „przypisania do miejsca zamioszkama” minęła bezpowrotnie. Przemysł turystyczny sta) się jedną z nnjszybdoj rozwijających się dziedzin gospodarki światowej. Największe lotniska europejskie obsługują w ciągu roku więcej pasażerów,

1

¹⁸1¹ Turner, J. Ash, 77mt Golden Horda: InternationalTourum and PUature Penphery. Urn-don 1975.

^,D Z. DhiKosB, Hillaria adbrydgeagraftanych I pownnia tiiml, Waruuwu 2001.

^Ił> www.wgrld-tourunn.arR.

¹ K. Podemski. Udaial Poleki i Polaków ig nu(d¹ynarodau/ychpodróżach, |w:J M>ur etyle sn-ehoWaĄi red M. Gołka, PohmiA 2001.

2

Tamie.