5
(wraz z azjatycką kolonią Makao). Dawne kolonie Hiszpanii i Portugalii, obecnie jako kraje suwerenne, pozostają jednak na średnim lub niskim poziomie rozwoju.
Reasumując, można stwierdzić, że charakter rozwoju krajów postkolonialnych w znacznym stopniu zalezał od stosunku do nich krajów metropolitalnych, jednak nie omylimy się stwierdzając, że w znacznej większości wypadków kolonializm przyniósł korzyści kolonizatorom, a nie kolonizowanym.
* * *
Koncepcję Ragnara Nurkse rozwinął Gunnar Myrdal, który wskazał na możliwości przerwania kumulatywnych procesów okrężnych i odwrócenia kierunków ich działania, tak aby mogły stać się procesami o charakterze progresywnym, które mogłyby zapewnić krajom zacofanym wejście na drogę rozwoju. Zdaniem Myrdala, przedsięwzięcia mające na celu przerwanie i odwrócenie kumulatywnych procesów okrężnych mogą okazać się realne tylko dzięki działaniu czynników o charakterze zewnętrznym. Za czynnik zewnętrzny w stosunku do gospodarki prywatnej uważał on państwo, które ingerując w procesy gospodarcze powinno zainicjować rozwój i ustanowić formy polityki protekcyjnej. Polityka protekcyjna powinna w pierwszej kolejności oddziaływać na handel zagraniczny przez wprowadzenie ograniczeń importowych w dziedzinie środków konsumpcji oraz przez stworzenie preferencji dla importu dóbr inwestycyjnych.
Myrdal proponował zwiększenie ogólnej skali importu przy jednoczesnym przekształceniu jego struktury, tak aby ograniczyć import środków konsumpcji, a zwłaszcza dóbr luksusowych, na rzecz zwiększenia importu inwestycyjnego, warunkującego przyspieszenie procesów wzrostu. Równocześnie Myrdal domagał się wykorzystania polityki protekcyjnej dla ochrony interesów rodzącego się rodzimego przemysłu i objęcia nią również krajowych zasobów pracy. Uważał, ze w tej dziedzinie konieczne jest stworzenie warunków do właściwego wykorzystania siły roboczej oraz zasadniczych przekształceń jej struktury, przez zmiany proporcji zatrudnienia między rolnictwem a przemysłem na rzecz zwiększenia liczby pracowników zatrudnionych w przemyśle.
Myrdal był zwolennikiem zapoczątkowania polityki uprzemysłowienia oraz rzecznikiem przemian społecznych w krajach słabo rozwiniętych; przede wszystkim domagał się inicjowania procesów rozwojowych przez państwo i w państwie widział reprezentanta ogólnogospodarczych interesów poszczególnych krajów. Dostrzegał również konieczność ścisłego powiązania uprzemysłowienia ze zmianami struktury gospodarczej umożliwiającymi przejście krajów słabo rozwiniętych od typu gospodarki o dominacji rolnictwa do bardziej intensywnego typu przemysłowo-rolniczego. a w dalszej perspektywie do typu gospodarki uprzemysłowionej.
Okres, w którym formowały się poglądy uzasadniające konieczność industrializacji krajów słabo rozwiniętych, charakteryzował się prawie powszechnym i bezkrytycznym poparciem dla uprzemysłowienia przez większość ekonomistów zarówno z krajów rozwiniętych, jak również z krajów realnego socjalizmu. Wśród tych ostatnich byli nawet tacy, którzy uważali Myrdala za zwolennika niekomunistycznej rewolucji, która doprowadziłaby do gruntownego zreformowania państwa w krajach słabo rozwiniętych.
Wskutek lepszego poznania realiów krajów słabo rozwiniętych poglądy Gunnara Myrdala uległy jednak daleko idącej ewolucji. Przede wszystkim skoncentrował się on na podziale dochodów w krajach słabo rozwiniętych. Dostrzegał wysoki stopień stratyfikacji dochodów w tych krajach, uważając istniejącą