0307

290

ZIEMOWIT.

VI. 9.

g. Ziemowit.

W pięciu dokumentach z lat 1218—1224, pośród których cztery wystawione przez Konrada I, zachodzi wzmianka o synie jego Ziemowicie; w licznych zaś dokumentach tegoż księcia (Konrada), począwszy od r. 1228 występuje również bardzo często jego syn Ziemowit, bądź to jako świadek, bądź też jako dający konsens, i to już aż do śmierci Konrada; ten sam, który później, po jego zgonie, tudzież po zejściu starszego brata Bolesława (VI. 8.) sprawuje rządy na Mazowszu aż do r. 1262 (VI. 14.). Powszechnie mniemano dotąd, że ów Ziemowit z lat 1218—1224 jest osobą identyczną z Ziemowitem z lat 1228—1262. Mniemanie to jest jednakowoż błędne. W rzeczywistości Konrad miał dwu synów Ziemowitów, z których jeden zmarł w wczesnym wieku, za życia ojca, i do niego też odnoszą się wzmianki z lat 1218— 1224, drugi zaś narodził się dopiero później: jest to Ziemowit I, występujący od r. 1228, późniejszy książę mazowiecki.

Celem wyjaśnienia tej sprawy zwracamy przedewszystkiem uwagę na to, że Ziemowit młodszy pośród synów Konradowych jest młodszym nie tylko od brata Bolesława, ale także i od Kazimierza (VI. 14.). Do innych natomiast wniosków dojdziemy, jeśli rozpatrzymy zabytki, wspominające o Ziemowicie w latach 1218—1224.

Posiadamy przedewszystkiem trzy dokumenty, jeden z 10 sierpnia 1218 r.^ł), wystawiony przez Konrada we Włocławku, drugi z r. 1220 -), wystawiony przez tegoż księcia w niewiadomem miejscu (prawdopodobnie w Radziejowie, 15 czerwca), wreszcie trzeci z 15 czerwca 1220 r.^{1 2 3}), wystawiony przez Alberta, prepozyta klasztoru strzelnieńskiego, w Radziejowie. Na pierwszym pośród świadków wymienieni: Crimsud pedagogus ducis Bolezlaui, Bosej alter pedagogus ducis Zemouiti, na drugim Criuosud pedagogus Bolezlai, Bórei nutritor Samouiti, na trzecim Criuozand nutritor Bolezlaui, Boley nutritor Zemouiti. Nie może ulegać wątpieniu, że we wszystkich tych trzech wypadkach mamy do czynienia z temi samemi dwiema osobami, t. j. Krzy-wosądem, pedagogiem najstarszego Konradowica, Bolesława, i Bożejem, pedagogiem innego jego syna, Ziemowita⁴). Przyjmując, że Ziemowit, wspomniany w rzeczonych dokumentach, jest osobą identyczną z Ziemowitem występującym od r. 1228, a więc synem Konrada młodszym od Bolesława i Kazimierza, doszlibyśmy do wniosku, że w czasie między r. 1218—1220 prócz owych dwu pedagogów' istnieć musiał na dworze Konrada jeszcze trzeci pedagog, Kazimierza, boć oczywista, skoro takich pedagogów mieli i jego brat starszy, Bolesław, i młodszy Ziemowit, to trudno byłoby zrozumieć, dlaczego Kazimierz jako średni nie miałby mieć pedagoga. Owi pedagogowie, jak zresztą z natury rzeczy wynika, należeli do najbliższego otoczenia Konrada, i dlatego to w dwu różnych miejscach, w Włocławku i Radziejowie, i w dwu różnych latach, 1218 i 1220, ogółem trzy razy, spotykamy ich zawsze świadkujących razem obok siebie. Brak pedagoga Kazimierza, którego, przyjmując powyższe mniemanie, musielibyśmy się dorozumiewać koniecznie, i którego również trzebaby szukać w najbliższem otoczeniu Konrada, skoro tamże przebywa nawet pedagog najstarszego syna Bolesława, jest tedy w wysokim stopniu zastanawiającym, i nie da się usprawiedliwić nawet przypadkową nieobecnością, gdyż powtarza się kilkakrotnie w różnych czasach i miejscach. Wytłomaczyć zaś da się ta wątpliwość jedynie w ten sposób, jeśli przyjmiemy, że ów w dokumentach z r. 1218 i 1220 wspomniany Ziemowit jest synem Konrada po Bolesławie najstarszym, a mianowicie starszym od Kazimierza, gdyż wtedy będziemy mogli przypuścić, że Kazimierz był podówczas w wieku, w którym pedagoga jeszcze nie miał, skutkiem czego też w dokumentach ówczesnych nie dochowała się żadna o nim wiadomość.

Do tego samego wyniku doprowadzi nas rozbiór dalszych dwu dokumentów Konrada: jednego, wystawionego w Wiskitkach r. 1221 ³) coram me et uxore mea Shaphia et liberis meis Bolezlao Semovitho; i dru-

1

Kod. dypl. Pol. II. nr. 3.— -) Dokum. Kujaw, i Mazow. 120 nr. 6. — 3) Ibid. 120 nr. 7.— 4) imię Bożej

2

z trzech przekazanych w dokumentach form (Bosei. Borei, Bohy) wydaje mi się najwłaściwszem. Tak nazywa się też syn owego

3

Bożeja, przytoczony w dokumencie z 10 sierpnia 1218 r. Bosejo, filius Bosej (Kod. dypl. Pol. II. nr. 3). Imię to nie było w Polsce używanem (w dokumencie Konrada z r. 1212, Dokum. Kujaw, i Mazow. 116 nr. 1, świadkuje jakiś Borim\ jeśli to

4

omyłka pisarska zamiast Bosei, to może to być właśnie ów późniejszy pedagog Ziemowita). Natomiast w Czechach osławiony ród Werszowców używał tego imienia z upodobaniem, przenosząc go z ojca na syna (Emler, Font. rer. Bohem. II. 139. 147. 148. 154. 159; Erben, Reg. Bohem. 1.85). Wiadomo, że Werszowce, wygnani z Czech, szukali schronienia w Polsce; może ów Bożej, pedagog Ziemowita, należy do tego rodu. — 5) Kod. dypl. Pol. 1. nr. 14.