000901

10

żało wesprzeć dobroczynną opieką, i zatrudnić niemi ręce niezdolne do oręża i pługa.

Handel, na niezliczone dzielący się odnogi a zawsze niezmiernie ważny, zawsze zbogacający kraj i obywatelów, bacznej wymagał rozwagi. Naród Polski po utracie żup solnych w Wieliczce i Bochni ¹⁶) sprowadzał sól Galicyjską i Pruską czyli zamorską. Gdy towarzystwo handlowe Pruskie umówiło się z dworem Wiedeńskim o całkowite wyrabianie soli Bocheńskiej i Wielickiej, ta przywiedziona została do nadzwyczajnćj.drogości.

Handel z Mołdawią był wielce korzystnym. Polska zbyteczne płody sprzedawała w cenie wysokiej, odbierając w zamian sól nieuchronnie potrzebną. Zakaz wprowadzania wódki przez Mourrowczego księcia Mołdawii ¹⁷) stał się smutnym dla kupców Polskich wypadkiem. Ko-misya Skarbowa przełożyła królowi i radzie ¹⁸), jak wielkie w tóm szkody naród ponosił. Lecz omylona w nadziejach rządu z grona swojego wybrała Tadeusza Czackiego, aby zwidził wszystkie miejsca sposobne do robienia soli i niektóre cła Ukraińskie, aby ułatwił odbyt soli Mołdawskiej, aby rozważył i usunął wszelkie trudności handlowe. Gdy zaś poznanie biegu rzek i łączenia się ich z sobą istotnie było potrzebnem do\czynienia ich spławnemi dla pomnożenia handlu wewnętrznego między Wołyniem, U-kraina i Litwą, miał w poruczeniu spisać uwagi i zastosować je do pożytku narodu.

Godna prawych obywatelów usilność dla ubezpieczenia się od zarazy powietrznej ze strony Turcyi wystawiła domy: Lanckoroński wojewoda Bracławski we Żwańcu, Potocki jenerał artyleryi Koronnej w Mohilowie, Aleksander książę Lubomirski kasztelan Kijowski w Bałcie, Prot “) 1773 roku. >’) 1779 roku. isj 1773    12 czerwca.

Potocki starosta Guzowski w Jampolu. Zleceniem Komisyi Skarbowej upoważniony był Czacki do obejrzenia tych budowli i do nakłonienia dziedziców do trwalszego ich wystawiania.

Pełen chęci gorliwych w usłudze krajowej odbył tę podróż rozległą ¹⁹) własnym nakładem, i przez tyle trudów i pracy uiścił to najdokładniej, co mu w zaufaniu zwierzono.

Podał pismo książęciu Ypsylantcmu w Jasach ²⁰). Przywodził w niem traktaty Zygmunta I z Bogdanem ²¹) i z Piotrem Janem Mołdawskimi książęty ^2a). Wymieniał potem przymierza królów Polskich z portą Otomańską: Zygmunta 1 z Selimem ²³) i Solimanem ²⁴), Zygmunta Augusta z tymże ²⁵), Stefana Batorego z Atnuratem III ²⁶), Zygmunta III z Mustafą ²⁷), Jana Kazimirza z Mahometem IV ^2S), Jana III pod Zórawnem ²⁹), Augusta II z Achmetetn III ³⁰). Dowodził uchybienia traktatów i okazywał potrzebę zniżenia drogości soli. Ypsylanly dał odpowiedź, że w stosunku wielości kupna cenę soli umniejszy, a w mnogości przedaży będzie szukał tych zysków, które w podniesionej cenie a mniejszój ilości odbierał. Aczkolwiek te o-świadczenia książęcia Mołdawskiego skutku nie wzięły dla zaburzeń wojennych, trudy jednak i działania Czackiego będą zawsze świadectwem czynnej gorliwości 6).

Od dawnego czasu myślano nad połączeniem rzek dla ułatwienia handlu. Jędrzej Maksymilian Fredro, sławny nauką, pisał o złączeniu rzeki Piny z Muchawcem i o pożytkach tego nowego spławu ³¹). Starowolski wyraził: ■ ■' •

•⁹) 1787 r. ^so) 1787 r. 31 lipca. ^2I) 1510 r.

²²) 1527 r. ²³) 1519 r. ²⁴) 1525 r. ^2fi) 1553 r. ²⁶) 1577 r. ²⁷) 1623

r. ²⁸) 1667 r. ²⁹) 1676 r. ³⁰) 1699 r.

^3I) Krótko zebrane zdanie o złączeniu rzeki Piny z rzekg Mu-