0389

■374

Badanie morza.

W 1823 roku Otto von Kotzebue na specjalny rozkaz cesarza Aleksan dra I udał się jako kierownik wyprawy naukowej na ocean Lodowaty Południowy i tym razem Eschscholtz towarzyszył mu jako zoolog. W 1826 r. powrócili z bardzo bogatą zdobyczą.

W latach 1836 i 1837 odbył Vaillant podróż ne około świata na fregacie francuzkiej la Bonite w towarzystwie zoologów Eydoux i Souleyet, ■a Dumont d’Urville, mając pod swemi rozkazami dwa okręty Astrolabe i Zelee, udał się na morze Południowe.

Już podczas drugiej podróży Cooka, Forster starszy, jak i podczas wyprawy Ruryka poeta Chamisso znaleźli dogodną sposobność do zbadania budowy wysp koralowych i podstaw teorji ich tworzenia, lecz dopiero Karol Darwin w czasie wyprawy na okręcie Beagle pod dowództwem kapitana Fitzroy (T831—36) i zoolog amerykański Dana podczas badania oceanu ■Spokojnego pod przewodnictwem kapitana Wilkes’a (1838 —1842) wykonali nadzwyczaj ważne spostrzeżenia w tym kierunku, dające nowe podstawy do wyjaśnienia budowy raf koralowych. Należy tu jeszcze wspomnieć o podróżach na około świata, wykonanych z rozporządzenia rządu szwedzkiego na fregacie Eugenja (1851 — 53) i austrjackiego — na fregacie Norarra <1857 — 59).

Od dnia 4 sierpnia 1864 r. to jest od dnia, w którym mały, angielski statek strażniczy „Lightning" wypłynął z portu Pembroke, morskie wyprawy przyrodnicze weszły w nowy okres, okres systematycznego prowadzenia badań głębin morskich. Wprawdzie wcześniej już sondowanie morza wykonywali szwedzi: Torell (1859 i 1861) przy Grenlandji i Szpicbergu od 1800 •do 2600 metrów i Sars młodszy (1862 i w latach następnych) wzdłuż wybrzeży norweskich do 760 metrów; wyprawy naukowe jednak, podczas których to się odbywało, nosiły charakter ogólniejszy. Także anglik D-r Wallich w 1860 na okręcie „Bulldogg“ przedsiębrał sondowanie głębin morza Śródziemnego.

„Lightning" był to mały, stary okręt wojenny, parowiec poruszany za pomocą wązkich kół, który wiózł na swym pokładzie zoologów W. B. ■Carpenter’d i Wyville Thomsona i pod ich rozkazami naukowemi krążył po morzu od początku sierpnia do końca września 1868 roku, w blizkości wysp Faroer i po oceanie Atlantyckim na północo-zachód od Szkocji. Na otwarłem morzu był zaledwie tylko 10 razy i mógł tam zarzucić swoją sondę cztery razy do głębokości przeszło 920 a raz tylko do 1260 metrów. W czasie tego krążenia wykonane zostały bardzo ważne obserwacje, odnoszące się do głębokości morza i temperatury tam panującej i uzyskano po raz pierwszy dowód niezbity, że jeszcze na głębokościach, przewyższających 1000 metrów panuje życie pełne ruchu. Mając w ręku takie rezultaty, osiągnięte na małym i nędznym statku, w obec trudnych bardzo stosunków, Royai Society znalazło się w takiem położeniu, że mogło wykonać trwalszy i silniejszy nacisk na wytworzenie dla tej pracy lepszych warunków. I rzeczywiście, w 1869 i 1870 oddano do rozporządzenia takim badaczom przyrody