0053

BOLESŁAW I CHROBRY (ż. X. N.).

38

I. 8.

Chrobrego nie znajdujemy w Kalendarzu żadnej innej o jakimkolwiek księciu polskim, wcześniejszej nad początek wieku XII; pierwszą tego rodzaju wzmianką jest zapiska o śmierci Włodzisława Hermana'), do której co najwięcej dodać można jeszcze zapiskę o śmierci pierwszej jego żony Judyty, odpowiadającą rokowi 1086 (II. 15). Kalendarz ten zaczęto tedy spisywać dopiero w początkach wieku XII lub co najwcześniej z końcem wieku XI, a więc w blisko sto lat po śmierci Chrobrego. Zwrot: rex, qui constituit episcopatus per Poloniom uważać należy za dodatek kopisty XIII wieku, który kalendarz przepisywał; przez co zapiska traci na wiarogodnosci. Możemy z niej wnioskować tylko tyle, że d. 3 kwietnia zmarł jakiś Bolesław, niekoniecznie jednak Chrobry; wobec zaś stwierdzonej poprzednio daty jego śmierci 17 czerwca, musimy powiedzieć, że do Chrobrego żadną miarą odniesioną być nie może. Jakiego ona dotyczy Bolesława, i jak wytłomaczyć genezę owego dodatku w zapisce, okażemy niżej (III. 16).

i. N. N.

.lako pierwszą żonę Bolesława wymienia Thietmar^{1 2}) nieznaną z imienia córkę margrabiego Rygclaga, którą Bolesław następnie porzucił (<luxit hic Bicdagi marchionis filiam, postmodum dimittens eam). Rygdag jest poświadczony współcześnie jako margrabia Miśnii³). Imię Henilda⁴) lub Hemmilda albo Herminilda⁶), nadawane jej przez niektórych pisarzy, nie ma żadnej zgoła podstawy źródłowej, i jest wynikiem pomięszania jej z trzecią żoną Bolesława Emnildą. Imię Oda^B) jest niemniej bez uzasadnienia w źródłach, i wynikło z nieopatrznego pomięszania jej z czwartą żoną Bolesława Odą, córką Ekkeharda I inargr. miśnijskiego. Mniemanie Wagilewieza⁷), jakoby córka Rygdaga była trzecią dopiero żoną Bolesława (po Węgierce i po Emnildzie), sprzeciwia się wyraźnemu przekazowi współczesnego Thietmara. Argumenta, jakie Wagilewicz przyłączą przeciw Thietmarowi, nie wytrzymują krytyki. Opierając się na Długosza⁸) skombinowanej dacie ślubu Bolesława z Węgierką (zwaną tamże Judytą, drugą żoną) r. 984, twierdzi on, że dając Bolesławowi córkę Rygdaga za pierwszą żonę, trzebaby ślub odnieść do czternastego roku jego życia, przyczem podnosi, że Bolesław nie byłby rnógl myśleć w owych czasach o rozwodzie, zostając jako małoletni pod opieką ojca. Zarówno argument jak i obliczenie nietrafne. Przyjmując bowiem nawet rok 984 jako rok ślubu z Węgierką, wypadłoby, że fakt porzucenia córki Rygdaga mógł przypaść jeszcze na 17-ty rok życia Bolesława, wiek, w którym według pojęć ówczesnych zupełną już dojrzałość przyznawano młodzieńcowi; zresztą gdyby i tak nie było, to zawsze trudno zrozumieć, diaezegoby Bolesław za życia ojca nie miał w ogóle możności uzyskać zezwolenia na rozwód. W końcu, jak niżej okażemy, rok podany przez Długosza jako data ślubu z Węgierką, jest co najmniej wątpliwy i prawdopodobnie odnosi się do innego małżeństwa. Tak wiec niema powodu odrzucać podania Thietmara co do kolejnego następstwa małżonek Bolesława.

O dacie zaślubin jego z córką Rygdaga pewnej wiadomości nie mamy. Roez. Kamień.⁹), Bocz. Cyst. Henr.¹⁰) i Bocz. Krasiń. ^u) zapisują pod r. 984: Boleslaus Magnus duxit uxorem, nie podają jednak, o którą, tu żonę chodzi. Bczwglednie rzecz biorąc, możnaby tedy datę powyższą odnieś*: do jednej z trzech pierwszych żon Bolesława: córki Rygdaga, Węgierki, Einnildy. Jakoż Długosz, który Thietmara nie znał, a przeto i o małżeństwie Bolesława z córką Rygdaga nie wiedział, odnosi datę powyższą, jak widzieliśmy poprzednio, do ślubu z Węgierką; Chroń, princ. Pol.¹²) wspomina pod r. 984, na tejże samej podstawie, o ślubie jego z żoną, której imienia nie podaje, ale która miała być matką Mieszka II, zaczem wzmiankę niniejszą odnieśćby należało do Emnildy (II. 6): prócz tego dodaje, że Bolesław przedtem jeszcze miał za żonę Węgierkę. Dla rozjaśnienia nasuwających się wątpliwości i oznaczenia, przynajmniej z pewnetn prawdopodobieństwem, do jakiego ślubu data 984 r. odnosić się może, uwzględnić należy następujące fakta. Małżeństwo z Emnildą musimy przyjąć jako dokonane conajmnioj już w r. 987; zatem dwa poprzednie małżeństwa musiały przyjść do skutku

1

Por. też Wojciechowski, 0 roezn. poi. Pam. Ak. Cm. Wydz. kist -fil. IV. 228. — -) Chroń. 96. — li) Posse,

2

Cod. dipl. Sax. reg. A. 1. 12 i n. — 4) Lelewel, Pol. wiek. śred. IV. 42. — 3) Hiibner, Geneal. Tabeli, nr. 94; Wagile

3

wicz, Geneal. 26. — ⁽>) li Possego, Cod. dipl. Sax. reg. A. 1. 163. — “) Geneal. 26. — 8) PI i s t. Pol. I. 136. — ⁹) Mon.

4

Pol. II. 777. — 10) Ibid. III. 700. — U) Ibid. III. 129. — 12) Ibid. III. 442 i 444.