0056

BOLESŁAW I CHROBRY (ż. N. N., EMNILDA).

41

I. 8.

poprzednio dat; niemniej tez data śmierci nie jest uzasadnioną. Jeżeli rok 1017 nie jest zaczerpnięty z jakiegoś obecnie zaginionego źródła, które podawało śmierć trzeciej żony Bolesława, Emnildy (zmarłej rzeczywiście r. 1017), co jednakowoż jest mniej prawdopodobnem, natenczas ową datę śmierci rzekomej Judyty wy-tłomaczyć możemy u Długosza tem, że pod r. 1018 przyszło mu opowiedzieć wyprawę kijowską Bolesława, którą, jak sam podaje¹), opierając się w tem miejscu na Gallu²), miała spowodować odmowa, dana mu przez w. ks. Jarosława na swadziebne poselstwo o jego siostrę³). Datę r. 1024, pod którą Rocz. Krasiń. podaje wiadomość o śmierci rzekomej Judyty, nie ma również powodu uwzględniać; autor rocznika, jak mi się wydaje, chciał jedynie tylko podać wzmiankę o żonie Bolesława, a jako najstosowniejsze do tego miejsce wybrał ustęp, w którym mówił o śmierci Bolesława, i połączywszy obie wiadomości razem, zamieścił je pod błędną, nawet co do Bolesława, datą 1024 r.

3. Emnilda.

W szeregu żon Bolesława wymienia Thietmar⁴) na trzeciem miejscu Emnildę: Tertia fuit Emnildis, edita a uenerabili seniore Dobromiro, que Christo fidelis ad omne bonum instabilem coniugis sui mentem declinavit et immensa elemosinarum largitate et abstinencia utriusgue maculas abluere non desistit. Z tą charakterystyką Thietmara zgadzają się bardzo dobrze szczegóły, przekazane przez Galla^{5 6}) o niewymienionej po imieniu żonie Bolesława: mulier prudens et discreta, która niewinnymi fortelami ocalała życie skazańców.

Kim był ojciec Emmildy Dobromir, na pewno określić nie można. Niejaką, acz nie całkiem pewną wskazówkę pod tym względem podaje epitet, nadany mu przez Thietmara: venerabilis senior. Wyrazu senior używa Thietmar w dwu znaczeniach: względnem i bezwzględnem. W znaczeniu względnem oznacza on stosunek zwierzchnictwa lub władztwa w odniesieniu do pewnych podporządkowanych osób, jako to Boga w^to-bec cesarza⁰), cesarza wobec książąt państwa niemieckiego, duchownych lub świeckich⁷), lub książąt państw ościennych, zawisłych od Niemiec⁸), cesarza wobec miasta⁹) i poddanych w ogóle^{10 11}); dalej stosunek księcia do jego poddanych lub wojska ⁿ), stosunek zwierzchnika duchownego do podwładnego mu kleryka ¹²), stosunek pana prywatnego do niewolnika i poddanego¹³), stosunek męża do żony^5;), wreszcie starszego wiekiem do młodszego¹⁶). W tem znaczeniu względnem wyrazu senior brać tu oczywiście nie można, gdyż w przytoczonym poprzednio ustępie, jak wynika z jego treści, nie chodziło Thietmarowi bynajmniej o oznaczenie stosunku Dobromira do kogokolwiek. Pozostaje nam zatem rozpatrzeć jeszcze znaczenie bezwzględne tego wyrazu u Thietmara.. W liczbie mnogiej (seniores) oznacza on wtedy starszyznę ludową¹⁶), w liczbie pojedyńczej księcia państwa niemieckiego¹⁷), księcia ludu słowiańskiego¹⁸), dowódcę okrętu (zwrot: senior navis)¹⁹), lub duchownego, zwłaszcza wyższe stanowisko w hierarchii zajmującego, jak biskupa, arcybiskupa²⁰). Ponieważ przypuszczenie o duchownym stanie Dobromira jest niemożliwe, przeto stosując się do zasad terminologii Thietmara wypadnie przyjąć, że wyraz senior użyty o Dobromirze, oznacza księcia. Do podobnego wniosku doprowadzi nas też rozbiór znaczenia wyrazu venerabilis. Oznacza on u Thietmara osobę duchowną (z duchowieństwa świeckiego lub zakonnego) obojga płci na rozmaitych szczeblach hierarchii, najczęściej wyższych dostojników kościelnych, jako to: papieża²¹), arcybiskupów i biskupów²²), opatów²³), ksienie²⁴), kler kapitulny lub zwykły²⁵), w związku z tem osoby świeckie (zwykle kobiety), zasłużone wobec religii i kościoła poboźno-

1

Hist. Pol. I. 215. — 2) Mon. Pol. I. 402. — 3) Semkowicz, iłozb. Dług. 102 przypuszcza jednakże bez powodu,

2

iż rzecz miała się    odwrotnie,    t. j. iż Długosz wiedział o śmierci Węgierki pod r. 1017,    a przeto wiadomość    o zamierzonem

3

małżeństwie z    Rusinka podał    pod r. 1018. — 4) Chroń. 96. — 5) Mon. Pol. I. 408.    — 6) Chroń. 10. —    ") Ibid. 39. 92.

4

93. 98. 115. 125. 127. 142. 151. 170. 171. 223. — 8) Ibid. 199. — 9) Ibid. 17. — 10) Ibid. 28. 61. 92. 162. 235. — H) Ibid.

5

23. 95. 105. 112. 127. 128. 149. 154. 180. 189. 198. 199. 206. 232. 241. 242. 257. 258. — 12) Ibid. 14. 33. 55. 130. 152. 172. 173.

6

184. 207. 254.    255.    — 13) Ibid. 5. 222. 235. — 14) Ibid. 13. 29. 45. 70. 110. 146. 160.    195. 209. 240. — 15)    Ibid. 4. 87. 94.

7

126. 177. 223.    227.    228. — 16)    Ibid. 68. 141. 224. — 17) Ibid. 168. 188. 239. 258. — 18) Ibid. 43. — 19) Ibid.    61. — 20) Ibid.

8

35. 128. 212. 233. — Kwestyi, w jakiem znaczeniu Thietmar używa wyrazu senior, dotknął też kilku uwagami Lewicki, Mie

9

szko II. 184. — 21) Chroń. 41. 98. — 22) Ibid. 1. 13. 35. 64. 74. 79. 95. 109. 141. 154. 156. 158. 174. 205. 209, 211. 214. 231.

10

233. 236. 246. 253. - 23) Ibid. 103. 118. — 24) Ibid. 44. 87. 88. 135. 189. 195. 225. 245. - 25) ibid. 26. 100. 106. 160.

11

Balzer, Genealogia Piastów.    6