0057

42

BOLESŁAW I CHROBRY (ż. EMNILDA).

I. T

ściąi), dobrodziejstwami³', macierzyństwem męczenników³); zresztą zaś tylko władców lub książąt państwa, albo osoby do ich rodziny należące, jako to: cesarzowe lub królowe⁴), krewne cesarza⁵); dalej króla fran-cuzkiego⁶), margrabiego⁷). Przyczyna, dla której Thietmar nadał Dobromirowi epitet venerabilis, mogła zatem leżeć tylko w tern, że był również księciem. Bardziej wątpliwą jest kwestya, skąd go wywodzić należy. Ze był księciem słowiańskim, na to wskazuje niewątpliwie jego imię; ale przypuszczenie⁸), jakoby był księciem słowackim, stojące w związku z obaloną już teoryą Bielowskiego o władaniu osobnych książąt słowiańskich na Słowaczyżnie zakarpackiej, niepoparte zresztą jakimkolwiek dowodem, utrzymać się nie da⁹). Imię osobowe Dobromir (Dobromir, Dobromar) mamy poświadczone w użyciu tylko w Polsce¹⁰) i (najczęściej) na Pomorzu, tudzież w Słowiańszczyżnie nadłabskiej ^u), w Czechach już tylko w formie Dobreinil lub Dobromil ¹³), na Rusi wcale go nie spotykamy, w Słowiańszczyżnie południowej zachodzi to imię wyjątkowo w Serbii i Bułgaryi^1S). Najprawdopodobniej był to więc książę jakiegoś ludu w Słowiańszczyżnie północno-zachodniej, bliżej nam zresztą skądinąd nieznany. Zachodnie imię jego córki Emnildy, jeżeli nie zostało przyjęte dopiero przy ślubie z Bolesławem, wskazuje również na wpływ idący z zachodu. Dobromir był niewątpliwie chrześcijaninem, inaczej Thietmar nie byłby mu dał zaszczycającego przydomku venerabilis; co ważniejsza, podaje on wyraźnie, że Emnilda, Christo fidelis, nakłaniała umysł swego małżonka do wszystkiego dobrego. Wzgląd ten nie zaehwiewa jednak w tuczem przypuszczenia naszego co do pochodzenia Dobromira, wiadomo bowiem, że współcześnie niektórzy książęta zaehodnio-słowiańscy byli schrystyamzowani, jak n. p. Mściwój¹⁴), nie mówiąc o późniejszych nieco, n. p. Gotszalku, który objawił nawet wygórowany zelotyzm dla nowej wiary.

Imię Kunilda, albo Erminilda, które trzeciej żonie Bolesława nadają pisarze dawniejsi¹⁵), jest w pierwszej formie bez podstawy źródłowej, w drugiej zaś polega na błędnej łekcyi brukselskiej kopii Kromki Thiet-mara, przed którą bezwarunkowe pierwszeństwo należy dać drezdeńskiemu autografowi, podającemu wyraźnie formę: Em nikli

Daty zaślubin jej z Bolesławem me podaje żadne źródło; ponieważ jednak pierwsza jej córka nie mogła się urodzić później jak 988 r. (II. 4.), przeto przyjąć należy, że ślub co najpóźniej odbyć się musiał r. 987. Gdy zaś z poprzednią żoną Bolesław zawarł małżeństwo w r. 980 i doczekał się z niej syna Bezpryma, poczem dopiero nastąpił rozwód, przeto wynika, że daty ślubu jego z Emnilda nie można również przesuwać dalej wstecz poza rok 987. Oba te argumenta wskazują na rok 987 jako jedyną możliwą datę poślubienia Emnildy przez Bolesława¹⁶).

Boku śmierci jej źródła -wyraźnie nie podały. Mniemanie¹⁷), jakoby umarła w połogu, urodziwszy drugiego syna, nie ma żadnej podstawy¹⁸). Pod dniem 25 maja r. 1013 wspomina Thietmar¹'³) o żyjącej cmtecłalis Bolesława, ponieważ jednak nie podaje jej imienia, przeto możnaby mieć wątpliwość, ażali jest tu mowa o Kmnildzie, czy może o jakiej innej żonie, którą po jej śmierci pojął. Wątpliwość lę rozjaśnia nam inny uslęp jego Kroniki, im podstawie którego zarazem rok śmierci Emnildy dokładnie będziemy mogli oznaczyć. Jest to przytoczone poprzednio zdanie, opowiadające o wyjściu Emnildy za Bolesława i stosunku jej do męża. W chwili, w której Thietmar pisał tę część kroniki, Bolesław nie miał widocznie innej po Kmnildzie żony, gdyż Thietmar, wyliczając je w tem miejscu wszystkie po porządku, nie byłby przepoinniał i o ostatniej; co większa, wskazuje on wyraźnie, że w chwili tej Emnilda jeszcze żyje, wyraża sic o niej bowiem²⁰): que... immensa elemozinarmn largitnte et abstinencia utriusgue maculas abluere non desixtit. Ponieważ, jak wykazały najnowsze badania ^2l), ustęp len (ks. IV rozdz. 58 [37]) pisany był w r. 1017, przeto mamy Emnildę po-

1

Tu zapewne należy nieokreślona bliżej matrona ve iw rab His. Chroń. 178; Fritheruna. ibid. 207; tudzież Hemuzo, przyjaciel zażyły arcyh. Etelherta, ibid. 54. — 2) Ibid. 99. — 3) Ibid. 188. — 4) Ibid. IB. 24. 29. 63. 217. — 5) Ibid. 235. — (!) Ibid. 221. — 7) Ibid. 37. — 8) Wagile wic za, Geneal. 25. — 9) Przypuszczenie to zakwestyonował też Lewicki, Mieszko II. 114 uw. 2. — 1°) Mon. Pol. V. 701. 702. — H) Prummers, Pomiń, Ukdbuch II. nr. 620. 630. 742. 840. 1351. — 12) Erben, Reg. Boli. I. 165. 241. 328. 354. 466. 570. — 13) Miklosich, Bild. d. slav. Personennnmen 270. — 14) Por. Gie-scbrecht. Wend. Gesch. I. 283. — 15) Naruszewicz, Ilist. nar. poi. i. str, VI; Lelewel, Pol. wiek. śred. IV. 43; Bie-lowski, Synowie Chrobrego, Pismo zbiorowe Ohryzki I. 1 i nast. — 16) Karłowicz, Quaestiones ex historia Polonica saeculi XI. 38. przyjmuje rok ślubu 988, Lewicki. Mieszko II. 118 uw. 1. rok 989. — 17) Bielowski, Synowie Chrobrego 25. — 18) Por. Lewicki, Mieszko II. 117 uw. 2. — 19) Chroń. 186. — 20) Ibid. 96. — 21) Kurze, wstęp do wyd. Thietmara str. X.